verhoogde suggestibiliteit, door later te noemen oorzaken ontstaan,
maakt de individuen uiterst gevoelig voor de fatale geestelijke
infectie en de paniek voltrekt zich.
In de paniekstemming zelf vindt een voortdurende wisselwer
king van de geestes- en gevoelsgesteldheid tusschen de individuen
plaats, welke tot steeds grooter angstpsychose aanleiding geeft.
Slechts een zeer krachtige persoonlijkheid met groot overwicht
op zijn groepsgenooten, dan wel de krachtige wilsuiting van een
kleine kern van menschen kan somtijds door daad of woord
weder de rem aanleggen, door gedrag en voorbeeld de leiding
nemen, de individuen weder opwekken tot herstel van den groeps
geest en op deze wijze de paniek bezweren.
Ziet hier, slechts met enkele woorden geschetst, het geweldige
geestelijke proces, dat zich in en om de paniek afspeelt.
III. De paniek buiten het gevechtsveld. De bevolkingspaniek.
Wanneer wij hier spreken van de „bevolkingspaniek", dan is
het onze bedoeling hiermede aan te duiden de paniekstemming,
welke heerscht onder het gedeelte van de bevolking, dat geen deel
uitmaakt van de weermacht en dus in het eigen land achterblijft.
Zij wordt veroorzaakt door allerlei wilde oorlogsgeruchten, door
vermeende plotselinge bedreigingen van den vijand, terwijl men
weet, dat het eigen leger nog mobiliseert, althans nog niet gereed
is ten strijde te trekken. Men ziet hierbij uiteraard steeds over
het hoofd, dat ook de tegenstander tijd behoeft om zich op den
komenden strijd voor te bereiden, dat ook deze niet aanstonds
gereed is tot oorlogshandelingen over te gaan. Deze bevolkings
paniek treedt uit den aard der zaak steeds bij het begin van een
oorlog op, doch kan ook in den krijg door verplaatsing van het
oorlogstooneel nog wel plaats vinden zij is niet zelden het werk
van agenten van den vijand.
Psychologisch gezien kan men spreken van een angstpsychose,
welke zich van de bevolking van bepaalde streken heeft meester
gemaaktzij leidt als regel tot vele excessen en kan eerst lang
zamerhand ten gevolge van de groote uitgestrektheid waar
zich de invloed van dit euvel in korten tijd doet gevoelen
worden bezworen.
Welke afmetingen dergelijke bevolkingspanieken kunnen aan
nemen moge uit de volgende voorbeelden van den Wereldoorlog
blijken.
Voorbeeld 1.
In den aanvang van den Wereldoorlog leefde in Duitschland
en wel voornamelijk in de grensgebieden de legende, dat de
Franschen door middel van auto's goud verzonden aan Rusland
ter financiering van den oorlog. Deze goudtransporten zouden
604
