Men denke zich de vertwijfeling der troepen in, die plotse
ling voor de toepassing van een tot dusvere onbekend strijd
middel van den tegenstander komen te staan Het gevoel wel te
willen maar niet te kunnen, door gebrek aan doelmatige afweer
middelen tegen het nieuwe wapen, brengt het individu tot wan
hoop. Onder deze omstandigheden bekruipt het individu het gevoel
onvoorwaardelijk aan den vijand te zijn overgeleverd, met als ge
volg een steeds groeiende zucht tot zelfbehoud door de vlucht
de paniek is er
Wij noemen als voorbeeld slechts het eerste gebruik van oor-
logsgassen door de Duitschers in Vlaanderen in het jaar 1915,
waardoor de Geallieerden volkomen werden verrast en dienten
gevolge groote verliezen leden. Had de Duitsche legerleiding toen
maals voldoende vertrouwen gehad in de tactische, maar vooral
ook psychologische uitwerking van dit nieuwe strijdmiddel en op
grond van deze overtuiging voldoende reserves beschikbaar ge
houden om de door de verrassing ontstane paniekstemming te
verhoogen en uit te buiten ongetwijfeld had zij een be
langrijken strategischen zet op het oorlogsschaakbord kunnen doen.
Juist door dit gebrek aan vertrouwen van Duitsche zijde werd nu
slechts een tactisch succes geboekt.
Een ander voorbeeld is de verrassing, welke de vechtwagen op
het slagveld teweeg bracht, waarbij het gevoel van overgeleverd
te zijn aan deze schijnbaar onkwetsbare, metalen aanvalsinstru-
menten, bij de troepen eveneens vertwijfeling en paniek deed
ontstaan. Door het niet juist waardeeren van de gevechtswaarde
van de tank door de Duitsche legerleiding kon men dit verschijnsel
tot het einde van den Wereldoorlog blijven waarnemen.
Wij deden in het bovenstaande slechts enkele grepen uit de
■overweldigende hoeveelheid beschikbaar bewijsmateriaal, doch
meenen onze zienswijze hiermede voldoende te hebben verduide
lijkt. Het is nu maar de vraag: „moeten wij deze calamiteit rustig
afwachten en over ons laten komen Zijn er tegen het ontstaan
van panieken op het gevechtsveld geen voorbereidende maatre
gelen of voorzieningen te treffen, waardoor de kans op een der
gelijke ramp tot haar kleinste afmetingen wordt teruggebracht?"
Laat ons het vraagstuk thans van deze zijde bezien.
De remedie tegen panieken in het algemeen en tegen die op
het gevechtsveld in het bijzonder laat zich samenvatten onder de
trilogie opvoeding opleiding oefening.
De opvoeding van kader en minderen, hun karaktervorming,
diè moet de grondslag vormen, waarop de aanvoerder met ver
trouwen, wanneer eenmaal de nood aan den man komt, zijn
troepen in het gevecht durft te voeren. Opvoeding en karakter
vorming, ziet daar twee onafscheidelijk verbonden begrippen,
695
