court, dan verder te voet. Spoedig kwamen wij aan het begin
van het Bois des Forges in een pionierdepot, waar gauw de op
lossing volgens mijn voorschrift werd klaar gemaakt. In emmers
droegen de pioniers haar door het bosch en de verbindingsloop
graven, naar de gewenschte plek. In het bosch viel mij een
eigenaardig suizen op, dat ik op deze wijze voor het eerst hoorde.
Het was vijandelijk infanterie-vuur, dat door het bosch vloog en
waarvan de schoten in de hoornen insloegen. Zij waren echter
niet voor ons bestemd, doch alleen maar verdwaalde schoten.
Intusschen was de schemering gedaald en konden wij het wagen
ons plan uit te voeren. De pioniers slingerden zich over de borst
wering en overgoten met de vloeistof de hun aangewezen plekken.
Zien kon de vijand ons niet, maar hooren blijkbaar wel, daar ik
als nieuweling luider sprak dan de omstandigheden het veroor
loofden, wat me een schrobbeering van een sergeant op den hals
haalde. Nauwelijks waren we met het werk begonnen of de kogels
floten ons om de ooren en ik leerde uit het voorbeeld van den
naast mij staanden genie-officier, dat het geen schande is zich te
dekken.
Het gelukte ons zonder verliezen het plan te volvoeren en zeer
tevreden ging ik om 10 uur weer terug, want om 11 uur moest
ik het bosch weer uit zijn, daar dan elke nacht de Fransche artil
lerie in actie kwam.
Op Kerstmis, dat trouw gevierd werd, werd ik nog op aardige
wijze aan deze episode herinnerd, toen ik evenals de andere offi
cieren van het commando mijn geschenken ontving. Mij werd
toebedeeld o.a. een „fijne" flesch met het volgende rijmpje
Wirst du mit diesem Schützengraben farben
So braucht kein Mensch mehr drin zu sterben.
Met de medisch-pharmaceutische dienst van de bondgenooten
van Duitschland in den wereldoorlog was het maar matigjes ge
steld, en Duitschland moest hier natuurlijk bijspringen. Dat be
halve vele medici ook apothekers afgestaan moesten worden ligt
voor de hand.
De uitvoering van de chemische onderzoekingen te Konstanti-
nopel, om alleen van den Turkschen bondgenoot te spreken,
stond onder toezicht van een Korpsstabsapotheker. De uitrusting-
bestond ook hier uit een draagbaar veld-laboratorium. Door dat
al spoedig gebrek kwam aan levensmiddelen en hierdoor de
markt met „Ersatz" werd overstroomd kon al spoedig de apothe
ker het werk alleen niet meer af en werd er nog een collega ter
zijner beschikking gesteld en het laboratorium uitgebreid. De
meeste werkzaamheden werden verricht voor de intendance, door
de controle over alle levens- en genotmiddelen, die voor de ver
pleging van den troep noodig waren. De slachterijen, worstcon-
serve-, Selter- en marmeladefabriek, werden onder toezicht van
den militair-apotheker geplaatst. Het bleek, na verschillende
947