Ook al wordt in de kampementen ten strengste de hand gehou
den aan alle hygiënische voorzorgen, we mogen niet uit het oog
verliezen, dat onze militairen leven te midden van- en verkeeren
met een bevolking, onder welke de typhus endemisch heerscht en
waar ook al om economische redenen een op Europeesche
leest geschoeide watervoorziening, faecaliënafvoer, enz., binnen
afzienbaren tijd nog tot de vrome wenschen zullen blijven be-
hooren. Zoodoende zal voor het leger nog" wel tot in lengte van
dagen de specifieke prophylaxis naast de algemeene, noodzakelijk
blijven. Het succes, dat met al deze maatregelen kan worden
bereikt, is het best te beoordeelen aan een materiaal, dat goed
statistisch is bewerkt en op grond van betrouwbare gegevens ver
kregen is bij een groep menschen, die gedwongen onder bepaalde
hygiënische verhoudingen leven. Zulk een materiaal vinden we
o.a. in de „Statistische overzichten der behandelde zieken van de
koloniale troepen".
In de aan het eind van deze bijdrage opgenomen curve is weer
gegeven de typhusmorbiditeitin het leger in Ned.-Indië van
de jaren 1893 1931.
Het is uit het voorgaande zonder meer duidelijk, dat de lage
cijfers van vóór 1900 te wijten zijn aan gebrekkige diagnostiek.
In de jaren 1900 1905 zien we dan ook een steile toename van het
aantal herkende typhusgevallen, deze stijging der curve mag on
getwijfeld als een „diagnostische" worden beschouwd. Daarbij
moet reeds aanstonds worden opgemerkt, dat vooral in die jaren
de mogelijkheid tot bacteriologisch onderzoek uiterst beperkt was.
De „diagnostische" toeneming van het typhuscijfer danken we
dan ook hoofdzakelijk aan het serologisch onderzoek de reactie
van WIDAL 2)die overal en door ieder officier van gezondheid
kan worden uitgevoerd. Ook in onze dagen is deze reactie buiten
de groote centra nog een der hoeksteenen voor de diagnose.
Na 1905 volgt dan een geleidelijke daling van het typhuscijfer,
mogelijk te danken aan verbetering der algemeene hygiëne in
het leger, waarna we in 1914 en 1915 weer een vrij scherpe stij
ging waarnemen. Het is wel waarschijnlijk, dat op deze stijging
van invloed is geweest de sterke uitbreiding, die het Inlandsche
gedeelte van het leger in die oorlogsjaren onderging de invasie
van een groot aantal recruten uit den kampong heeft ongetwijfeld
b Het morbiditeits- of ziektecijfer geeft aan de frequentie van het aantal
ziektegevallen, het mortaliteits- of sterftecijfer die van het aantal ster/gevallen
aan een bepaalde ziekte onder een gegeven bevolkingsgroep. Het letalitcits-
cijfer geeft aan de verhouding tusschen het aantal sterfgevallen en het aantal
lijders aan bepaalde ziekte.
Onder de reactie van Widal verstaan we het vermogen van het bloed-
serum van lijders aan typhus en ook genezen typhuspatiënten om in een
reageerbuis een suspensie van typhusbacillen te doen samenklonteren. Hier
mede kan dus ook na afloop van de ziekte nog de diagnose gesteld worden.
215
