Ongelukkigerwijze raakt 'de menschelijke geest spoedig vertrouwd
met ziekte en dood.
In 1915 werden een paar honderd Britsche en Fransche sol
daten door gas gedood. Gas was iets nieuws en vervulde de wereld
met afgrijzen en ontzetting. In den winter 1918 - '19 echter stier
ven 10 millioen menschen aan influenza, meer dan de geheele
sterfte in den wereldoorlog en toch, zooals Generaal Fuller op
merkte, „the world scarceley twitched an eyelid, though a few
people went so far as to sniff eucalyptus".
Vroegere regeeringen hebben prijzenswaardige bezwaren gehad
tegen het toepassen van krachtiger oorlogsmiddelen, wanneer deze
op het eerste gezicht den schijn wekten van wreedheid. Moge
lijk waren hier niet zoo zeer humane overwegingen in het spel
dan wel vrees voor de publieke opinie. In 1854 stelde een Engel-
sche philantroop James Cowen aan de regeering voor, een bewe
gelijke batterij te bouwen uitgerust met zeisen, om de vijandelijke
infanterie neer te „maaien", met andere woorden de tank. In
het zelfde jaar opperde Admiraal Lord Dundonald het gebruik
van gas om het garnizoen van Sebastopol te verstikken. Geen
der plannen kwam in aanmerking, omdat ze in strijd waren met
de traditie en te wreed werden geoordeeld om te worden toe
gepast. Maar dezelfde regeering liet toe, dat tienduizenden van
haar eigen onderdanen ellendig ten onder gingen aan ziekten
tengevolge van verwaarloozing. Dood door vlektyphus, dysenterie
en slecht behandelde verwondingen deden de traditie geen ge
weld aan zooals vergassen en wegmaaien. Zoo wilde de traditie
het in den Krim-oorlog, maar ten koste van welk een verliezen
en welk een lijden
De publieke opinie speelt in den oorlog een groote rol. Zij is het
die de regeering beïnvloedt en elke druk van de publieke opinie
op de regeering wordt prompt overgebracht op de bevelhebbers
van leger en vloot, terwijl deze te midden van hun krijgsver
richtingen staan, die hun volle aandacht eischen. Een bevelvoer
der kan zijn taak niet naar behooren vervullen, wanneer hij wordt
lastig gevallen met verzoeken om inlichtingen, overstelpt met
correspondentie en gehinderd door bezoeken van inspecteerende
commissies, waarvan vele met onbeperkte bevoegdheid door de
regeering zijn uitgezonden en dus zijn onmiddellijke aandacht
eischen. Bevelvoerders en het publiek hebben het recht, te eischen,
dat ziekten worden voorkomen. Dit houdt echter in, dat niet
slechts aandacht moet worden besteed aan gezondheidszorg in
het algemeen, doch ook, dat bijzondere studie moet worden ge
maakt van de ziekten, waarmede men waarschijnlijk te kampen
krijgt op ieder gevechtsterrein afzonderlijk. Met andere woorden,
ieder krijgsplan moet ten deele gewijd zijn aan de ziekten, die
bij de uitvoering er van een rol kunnen spelen. De onvoorbe-
bereide doortrekking van een koortsstreek kan een leger meer
588
