kosten dan een na zwaren strijd gewonnen gevechtszone. Me
dische geographie is een wetenschap, die lang verwaarloosd is,
ze moet worden beoefend door den militairen arts, anders kun
nen onvoorziene belangrijke geneeskundige problemen zich voor
doen. Ziektekundige waarnemingen van mogelijke oorlogster-
reinen, up to date bijgehouden, zijn onderzoekingen die in hooge
mate loonend zijn.
In de voorbereiding der plannen dient niet alleen de officier
van gezondheid zijn aandacht te wijden aan de studie der genees
kundige voorzorg. Indien de commandeerende officier niet op
de hoogte is van de samengesteldheid der problemen, die de
geneeskundige dienst heeft op te lossen, komt hij er licht toe
de medische taak als onbelangrijk te beschouwen, speciaal die,
welke aan den oorlog vooraf gaat.
In de Army School of Hygiene in Aldershot worden officieren
opgeleid in de grondbeginselen van hygiëne en geneeskundige
voorzorg. Geen leerling van die school, die het belang der pre
ventieve geneeskunde voor een krijgsplan niet beseft.
In de tweede plaats is de geneeskundige dienst van indirecte
militaire waarde, door verhooging van het moreel van den
troep.
Napoleon zei„In den oorlog staat het moreel tot het physiek
als 3 tot 1". Elke maatregel tot verhindering van ziekten of ter
beperking van hare uitbreiding zal zijn weerspiegeling vinden in
de geestkracht en daarmede in de gevechtswaarde der manschap
pen. Ziekte is ongetwijfeld een uitgesproken militaire factor. De
aanwezigheid van een groot aantal zieken in een strijdend leger
heeft niet alleen direct effect op zijn gevechtswaarde, maar oefent
tevens een deprimeerenden invloed uit op de manschappen. Vrees
in den oorlog wordt even goed veroorzaakt door ziekte als door
den vijand.
De wetten der hygiëne zijn eenvoudig, maar hun toepassing
moeilijk. Het gaat om de wijze van toepassing, wanneer aan de
voorbereiding van 's lands weerbaarheid wordt gearbeid. Enorme
verliezen zijn geleden, doordat den hygiënischen wetten geweld
werd aangedaan, eenvoudig, omdat men van meening was, dat
dit nu eenmaal onvermijdelijk was. Men meende vroeger, dat
pest spontaan uitbrak overal waar groote menschenmassa's bij
eengebracht werden. Deze stelling leidde ertoe, zelfs de meest een
voudige en algemeen bekende maatregelen na te laten. De eerste
gevallen van een besmettelijke ziekte werden niet zorgvuldig op
gespoord en terstond geïsoleerd.
Militair-geneeskundigen kunnen niet opgeleid worden, nadat de
oorlog is begonnen. Washington's raad, den oorlog in tijd van vre
de voor te bereiden, is even steekhoudend voor den geneeskun
digen als voor eiken anderen tak van dienst.
589
