den oorloghij geloofde toen nog aan de mogelijkheid, dat
Frankrijk zijn belofte zou nakomen en hij was toen ook nog
te jong en te avontuurlijk voor een veldheer, zoodat hij éérst
besloot om prins KARL tegemoet te gaan naar de bergpassen,
in plaats van hem in het sterke Prag rustig af te wachten (doch
wat hij niet deed omdat hij vreesde dat de publieke opinie hem
dan egoïsme zou kunnen verwijten)en ten slotte een derde plan,
en wel het slechtst mogelijke, volgde, dat hem door den Fran-
schen Maréchal de Belleisle werd ingefluisterd, en dat hem bijna
tot den ondergang bracht„Marcheer naar het Zuiden, sluit
daar de beide hoofdwegen naar Wien af en jaag ze daar den doods
schrik op het lijf!" Den 17 September marcheerde hij naar het
Zuiden af, terwijl in Prag een zwak garnizoen van 5000 man
achterbleef, en 27 September bereikte hij Tabor op 100 km. zuid
van Prag. De marsch was zeer vermoeiend geweest, door het
zware terrein en door den voortdurenden harceleerstrijd met
de duizenden Hongaarsche Pandoeren, die dezen strijd met veel
energie en zonder scrupules voerden. Vier weken lang was
FRIEDRICH's leger geheel van de buitenwereld afgesloten zoo
dat hij geen enkel bericht uit de omliggende landen kreeg en
hier wreekte zich grondig zijn verzuim om niet eerst die Pan-
doerenplaag uit te roeien, alvorens den marsch naar het zuiden
te vervolgen.
Want wat was er intusschen met prins KARL's leger en de
Franschen gebeurd
Wel verre van hem den overgang over den Rijn te bemoeilijken,
lieten zij hem in den helderen maannacht van 23 Aug. de rivier
overtrekken, zonder hem een stroohalm in den weg te leggen 1).
zoodat hij in snelle marschen naar Bohemen kon ontvlieden. En
aldus werd FRIEDRICH's hulp aan LOUIS XV, toen deze gereed
voor een inval in Engeland, plotseling in den rug werd bedreigd
met een inval door den Elsasz, beloond door hem omgekeerd
volkomen in den steek te laten en een gegeven belofte niet na
te komen.
Na 21 marschdagen kwam prins KARL aan de passen van
het Bohemer Wald, als door een wonder aan vernietiging ontsnapt:
„Nous voila quittes pour la peur
FRIEDRICH die eindelijk bericht kreeg dat prins KARL
ongehinderd in Bohemen was aangekomen, en dat bovendien
20000 Sachsers het Oostenrijksche leger kwamen versterken,
slikte in tijdnood zijn uitingen van woede maar in, en trok noord-
136
b Reeds op 15 Aug. toen de symptonen betreffende 's lands gevaar verbe
terden, was ook LOUIS' doodelijke ziekte door een fiks purgatief hersteld
kort daarna kwam madame de Chateauroux weer in dienst, zij 't slechts voor
één dag. Want den dag na haar terugkeer stierf zij aan een zwaren koorts
aanval „tengevolge van de opwinding" zeiden de artsen „Koorts Vergif
bedoel je", fluisterden booze tongen. Maar zal er niet altijd gelasterd worden
