„De strafbaarheid van de ongehoorzaamheid kan alzoo niet af
gangen van de gelegenheid bij welke de last gegeven wordt, doch,
„in het algemeen, uitsluitend van het onderwerp waarover het
„bevel loopt.
„In bijzondere gevallen kan evenwel de strafbaarheid worden
opgeheven op grond dat de dader, door gehoorzaamheid te be-
„trachten, hetzij eene andere verplichting geschonden, hetzij een
„ander belang gekrenkt zou hebben.
„In de mogelijkheid van zoodanig conflict ligt tevens de oorzaak,
„waarom het artikel de persoonlijke bevoegdheid van den meer-
„dere om het bevel te geven, niet als constitutief element van het
„delict vermeldt.
„Somtijds toch zal ongehoorzaamheid aan een bevel van een
„volkomen bevoegden meerdere niet strafbaar zijn.
„Voornamelijk in den oorlog kunnen, sedert het oogenblik,
„waarop het bevel gegeven is, de omstandigheden zich zoodanig
„hebben gewijzigd, dat het opvolgen van de order klaarblijkelijk
„en noodwendig nuttelooze verliezen tengevolge zal hebben, en
„dat de meerdere het gegeven bevel zonder verwijl zou intrekken,
„indien die wijziging in de omstandigheden hem bekend ware.
„Ziet de mindere dit in, dan is de afwijking van het bevel, derhal-
„ve de ongehoorzaamheid, volkomen geoorloofd niet alleen, maar
plichtmatig1
„Een tweede voorbeeld. Een militair die bezig is het bevel van
„een bevoegden meerdere ten uitvoer te leggen, ontvangt van een
„anderen een tegenstrijdig bevel. Hoe hij ook handelt, hij is onge
hoorzaam; doch daarom nog niet per se strafbaar. Hij heeft in
„zoodanig geval den loop der zaken in behoorlijke termen mede
„te deelen aan den meerdere die het laatste bevel gaf. Volhardt
„deze desniettemin daarbij, dan neemt hij de afwijking voor zijne
„verantwoording en de mindere kan te dier zake niet worden
„gestraft. Deze voorbeelden, waarbij gemakkelijk nog andere
„gevoegd kunnen worden, bewijzen dat, zelfs tegenover de beve-
„len van den bevoegden meerdere, uitzonderingen op den regel
„van lijdelijke gehoorzaamheid moeten worden toegelaten. 2)
„Daarentegen zal de omstandigheid, dat de meerdere een be-
„vel geeft in zaken, gelegen buiten den hem aangewezen kring,
„of wel, dat hij, strikt genomen, persoonlijk niet bevoegd was
„om het bevel aan dien mindere te geven, de strafbaarheid der
„ongehoorzaamheid niet steeds mogen opheffen. Zoowel in den
„krijg als in andere bijzondere gevallen 3) zal zekere machtsaan-
173
Cursiveering van mij. S.
'-) Vergelijk 1 van het thans vervallen Regl. v. Krijgstucht.
3) Bijv. waar het tot bewaring of herstel van orde of veiligheid noodza
kelijk is.
