moge zijn. En nu valt het niet te loochenen dat er inderdaad een
aantal gevallen zijn aan te wijzen waarin de mindere bij onge
hoorzaamheid „vrijuit" gaat, ja, nog sterker, dat hij achteraf,
nadat men het goede (resultaat) van de ongehoorzaamheid heeft
ingezien of ondervonden, wordt geprezen en beloond. Wee den
ongehoorzame als het verkeerd afloopt verlaging, ontslag,
vrijheidsstraf, ja zelfs de doodstraf hangt hem boven het hoofd.
Dit laatste zegt kolonel Dormaar ook.
Vandaar dat het betoog m.i. veel te opportunistisch is gesteld.
Enkele hooge uitzonderingen worden hier op den troon gezet.
Het zou nu juist zoo leerzaam zijn geweest, indien minstens even
veel gevallen waren vermeld geworden van ongehoorzaamheid
met verkeerden afloop. Dan zou de lezer een juister beeld gekre
gen hebben van den omvang en de beteekenis van het vraagstuk.
Nu wordt hij eenzijdig in een bepaalde richting gedreven.
2. En nu mijn tweede bezwaar tegen het artikel van kolonel
Dormaar. Naar mijne meening kan de studie van kolonel Dormaar
paedagogisch verkeerd uitwerken bij velen van ons. Het is een
studie voor ver-gevorderden. Want waar wordt nu de grens aan
gegeven in het artikel, waar de gehoorzaamheid mag (moet) over
gaan op straffelooze (verplichte) ongehoorzaamheid Nergens
wordt die overgang ons ook maar eenigermate bijgebracht. Dat
is ook zeer begrijpelijk, want dit is uitermate lastig. Juristen van
naam hebben hunne krachten beproefd op het vastleggen van het
juiste criterium in de wet, o. a. de professoren I. A. EIGEMAN
en H. VAN DER HOEVEN, doch immer bleek dat zij teleurgesteld
uitkwamen.
Zou een wetgever er ooit toe mogen besluiten dat criterium in
de wet neer te leggen, dan zal hij zich moeten behelpen met een
uiterst vage wettelijke omschrijving. En dat dit inderdaad zoo is,
bewijst de omschrijving die de kolonel Dormaar zelf ons op blz.
32 geeft. Wat toch te verstaan onder de uitdrukking: „Indien dit
door het belang der zaak wordt geboden"?. Aan zoo'n omschrij
ving heeft niemand iets, daaraan heeft men geen houvast, de
justiciabelen niet en de rechter evenmin. Wat de een als het „be
lang der zaak" qualificeert, vindt de ander heelemaal geen „belang
der zaak". Het subjectieve element zou hier te zeer worden bin
nengehaald.
Waar nu zelfs een wetgever niet in staat mag worden geacht
een juiste om tuining in dezen te kunnen geven, hoe zullen nu de
meesten onder ons bevoegd moeten worden geacht een juiste
maatstaf op dit stuk te kunnen aanleggen? Men zal bezwaarlijk
weten te schiften wanneer men wèl ongehoorzaam mag zijn en
wanneer niet.
De hoofdzaak is m.i. deze: Men doet iets in een bepaald geval
en achteraf wordt het gepresteerde beoordeeld (veroordeeld of
183
