behoudens bij den len Silezischen Oorlog toen zijn eerzucht een
belangrijke rol speelde al zijn verdere oorlogen steeds ten doel
hebben gehad Pruisen zóó groot in omvang te maken, dat het
land tegenover de andere grootmachten in staat zou zijn een
gelijkwaardige positie te eischeneene stelling, waarop overigens
het land naar innerlijke waarde beoordeeld reeds lang recht
had.
Ruim 10 jaren heeft de vrede geduurd. En toch wisten FRIED-
RICH zoowel als de andere Europeesche machthebbers reeds in
1746 dat de strijd, waarop ik zoo juist doelde, tóch weder ge
streden zou moeten wordendat eischte het onverbiddelijke
noodlot
En in die tien jaren van vrede heeft de Koning bergen verzet
om zijn land voorwaarts te brengen op het gebied van het Al
gemeen Bestuur, van Handel en Nijverheid, en van Justitie bracht
hij tallooze verbeteringen aan. Maar op één gebied bleef hij de
erfenis zijns vaders bijna ongewijzigd voortzetten, nl. waar het
betrof de alleenheerschappij „In Preuszen tut der König alles
„tmd die andern führen nur jeder in seinem Bereich die Ein-
„zelheiten aus". En allerminst regeerde hij zijn land van de
studeerkamer uitwant tijdens zomer en herfst bezocht hij alle
provinciën, zag toe of zijn bevelen waren opgevolgd en verstrekte
de noodige aanwijzingen voor het verdere bestuur. Nadat de troe
penoefeningen in Berlin en Postdam waren gehouden reisde de
Koning voor eenige dagen naar Magdeburg en vandaar naar
Cleve en Ostfriesland. Aan deze reis sloot zich die naar Pommern
aan. Tweemalen vóór den Zevenjarigen Oorlog bezocht FRIED-
RICH Ostpreuszen. Op 1 September volgde dan de drieweeksche
reis naar Silezië. En al die reizen werden op nagenoeg vaste
tijden gehouden, en daarbij werd geen minuut tijds verspild.
Tot welke vermakelijke voorvallen het despotisme van dezen
even geestigen als spotzieken heerscher wel eens leidde, moge
nog geïllustreerd worden door het volgende (het geheel stelt voor
eene Kabinetsbeschikking van FRIED RICH op een bezwaarschrift
der Chirurgen, die zich er over beklagen, dat aan de Scherp
rechters is toegestaan om „uitwendige kunstbewerkingen" op de
menschen toe te passen).
272
„Sohn bey einen Kriege in Flandern sagte, Mich deucht Mein Vater! wir
„könnten noch eine gewisse Stadt nehmen? Darauf aber von dem Marechal
„zur Antwort erhielt, schweig stille kleiner Narre, wilt du dasz wir nach
„Hause gehen sollen, um bey uns unsern Kohl zu pflantzen? Mit einem Wort,
in Sachen so Bataillen betreffen, musz man der Maxime des Hebraischen
„Sanhedrin folgen, dasz es besser sey, dasz ein Mensch sterbe, als dasz das
„gantze Volck verderbe".
(Sanhedrin de Joodsche Hooge Raad in Jeruzalem. SI.).
