De politieke toestand in Europa was er na eene dreiging met
■oorlog in 1749, waarna eenige verbetering volgde, ten slotte niet
beter op geworden. In Rusland deelde onder het bewind van
Czarina ELISABETH (la catin du nord) de door Engeland, Oos
tenrijk en Sachsen betaalde kanselier Bestuchew de lakens uit
en dreef naar oorlog met PruisenMARIA THERESIA konkelde
onafgebroken door om het land harer vaderen Silezië terug te
winnen en de Pragmatieke Sanctie volledig erkend te krijgen.
Sachsen onder den keurvorst, tevens Poolschen Koning, FRIED-
RICH AUGUST („der dicke Nachbar" zooals FRIEDRICH hem
noemde), bijgestaan door zijn hebzuchtigen en zwakken kanselier
Brühl, wilde wel meedoen aan het verdeelen van den Pruisischen
beer, doch was doodsbang voor de noodzakelijk daaraan vooraf
gaande jachtop Engelands neutraliteit viel niet te rekenen,
zeker niet toen FRIEDRICH het in 1752 op een conflict liet aan
komen. 1)
En in Frankrijk regeerde nog steeds LOUIS XV, thans onder
de teedere leiding van de Marquise de Pompadour wat voor
FRIEDRICH beteekende, dat hij op steun in een oorlog niet
behoefde te rekenen omdat Madame de Pompadour beter dan
wie ook begreep, dat oorlog het einde van haar weelderig bestaan
inluidde.
Maar hoe uiterst gevaarlijk de toestand was bemerkte FRTED-
RICH eerst, toen in 1753 de arbeid van twee van zijn spionnen
273
Potsdam, 28 November 1746.
Da aber S. M. nicht indistinctement alien Scharfrichtern
„sondern nur denen habilen solch curiren erlaubt haben, so lassen
„höchstdieselben es auch dabei fernerhin bewendenmaszen das
„Publikum in nötigen Fallen Hülfe haben will, und wann die Chirurgi
„so habil sind, als sie sich in ermeldeter ihrer Vorstellung gerühmet
„haben, jedermann sich ihnen lieber anvertrauen, als bei einem
„Scharfrichter in die Cur geben wird; wohingegen aber, wann unter
„die Chirurgos ignoranten sind, das publikum darum nicht leyden
„kann, sonderen jene sich getallen lassen müssen, dasz sich jemand
„lieber durch einen Scharfrichter curiren und helfen lasse, als ihnen
„zu getallen lahm und ein Krüppel bleiben. Und also sollen sich die
„Chirurgi nur erst alle recht geschikt machen und habilitiren, so
„werden die Curen derer Scharfrichter von selbsten und ohne Verbot
„aufhören."
(Mendelssohn, a. b. biz. 205).
In den oorlog met Frankrijk hadden de Engelschen ook Pruisische
koopvaardijschepen in beslag genomen, die weliswaar de neutrale vlag
voerden, doch voor welk oorlogsrecht Engeland toen al even weinig eerbied
betoonde als het dat later in 1914 zou doen. De door de Pruisen ter zake
gevraagde schadeloosstellingen werden steeds op de lange baan geschoven;
waarop FRIEDRICH een aan Engeland te betalen restantschuld van 45000
(met Silezië van Oostenrijk overgenomen) in beslag nam en de uitbetaling
daarvan afhankelijk stelde van de afdoening der schaderegeling met de
koopvaardij. Slechts Engelands zorgelijke fin. toestand voorkwam hier een
oorlog.
