Königsberg. En van dien dag af tot 1762 toe was Rusland heer
en meester van die provincieMaar FRIEDRICH kon hier weinig
tegen doen. Langzaam aan werd Fermor's leger opgevoerd tot
75000 man, ongerekend de talrijke Kozakkenbenden, en begon
het traag en met horten en stooten, en te midden van branden
en de afschuwelijkste wreedheden in Westelijke richting te trek
ken. Generaal Lehwald had na Apraxin's aftocht zijn troepen
vrij gekregen en bestemd om de Zweden in te sluiten in Stral-
sundmaar omdat hij dat beleg naar 's Konings smaak niet actief
genoeg voerde, werd hij vervangen door den Graf von Dohna.
Begin April waren de Pruisen weer in 'tveld om Schweidnitz
te nemen; en na eene beschieting en een stormaanval gelukte het
op 16 April om die vesting tot overgave te dwingen. De arme
Pruisische artillerie kreeg daarbij van FRIEDRICH een veeg uit
■de pan, die voor zoover ik dat kan beoordeelen minder
verdiend scheen; aan den Generaal von Treskow, die de belegering
leidde schreef de Koning nl.: „Er möchte doch den Herren Artil
leristen sagen, dasz sie Esels waren, dasz sie Magazins in Brand
„steckten, wovon wir selbst eine gute Usage machen könnten;
„sie sollten ihre Bomben nach die Werke und nicht nach die
„Magazins richten". 1)
Den 11 April ging FRIEDRICH zelf van Landeshut uit op een
veldtocht, die hem den 9 Augustus na 4 maanden dus op
dezelfde plaats terugbrachteen veldtocht die eigenlijk een vol
komen mislukking is geweest, en waarbij de critici achteraf-
den Koning niet gespaard hebben. En toch is het een ware veld
heersoperatie geweestMen overdenke eerst den strategischen
toestand: FERDINAND VON BRAUNSCHWEIG die de Franschen
over den Rijn jaagt, dus geen gevaar van die zijdeDohna
die de Zweden binnen Stralsund opgesloten houdt en denkt ze
spoedig tot overgave te kunnen dwingen (wat door den vroeg
invallenden dooi en den daardoor verbeterden aanvoer uit Zweden
mislukt); General Platen die in Ostpommern de Russen van Fer-
mor bewaakt, en die te zamen met Dohna wel in staat zal zijn
om de Russen voorloopig in bedwang te houden Prinz HEIN-
RICH met 30000 man in Dresden 2) en dan ten slotte Daun,
b Mendelssohn, a.b., blz. 329.
2) Prinz HEINRICH had daar een zelfstandig commando als Vice-regent.
De Koning was te goed op de hoogte van de familie-naijver dan dat hij
HEINRICH na Roszbach weder rechtstreeks onder zijn bevelen nam. Het
zou mij te ver voeren om hierop in te gaan, maar zeker is het, dat HEINRICH
zich na Roszbach ziek hield, daartoe aangespoord door „zwei Offiziere seiner
Umgebung, die beide den Krieg nicht liebten" enz. (Bernhardi,
I, blz. 219). En daarom droeg FRIEDRICH aan HEINRICH in zijn instructie
van 11 Maart 1758 op „Für Deine Operationen verbiete ich ausdrücklich jeden
„Kriegsrat und gebe Dir Vollmacht, nach Gutdünken zu handeln, eine
„Schlacht zu liefern oder nicht. (Helmolt, blz. 40)Ook General Dohna kreeg
„2 April in zijn Instr. Ich verbiete Euch bei Todesstrafe, einen Kriegsrat
410
