niet onder aangename omstandigheden. De wisseling van regiem
had nl. tot gevolg, dat de naam Carnot een compromitteerenden
klank had gekregen en de jonge officier gedoemd was een vrij
geïsoleerd bestaan te leiden. (Zijn vader werd, zooals wij zagen,
als „régicide" verbannen). Gelukkig vond hij in de wetenschap,
de literatuur en de muziek compensatie voor de desillusies, welke
zijn deel werden.
Als resultaat zijner wetenschappelijke overpeinzingen publiceert
hij in 1824 zijn „Réflexions sur la puissance motrice du feu" en
legt daarin met het naar hem genoemde kringproces de grondsla
gen voor een nieuwen tak van de physica, de thermodynamica.
Hij ontwikkelt in deze verhandeling wat men tegenwoordig noemt
de tweede hoofdwet der thermodynamica.
In 1828 verlaat hij als kapitein het leger, dat hij van 1819 tot
1828 als officier van den generalen staf gediend had. Vier jaren
daarna valt hij als slachtoffer der cholera.
Uit zijn „Réflexions", maar vooral uit zijn in 1878 gepubliceerde
nagelaten papieren blijkt duidelijk, dat Carnot ook in het bezit
was van de wet van het behoud der energie (eerste hoofdwet der
thermodynamica), waarover zijn vader, zooals wij gezien hebben,
ook reeds zijn gedachten had laten gaan. (Deze wet werd in 1842
door Robert Mayer het eerst wereldkundig gemaakt.) Carnot
merkt daaromtrent op:
„La chaleur n'est autre chose que la puissance motrice, ou
plutót que le mouvement qui a changé de forme: c'est un mouve
ment dans les particules des corps. Partout oü il y a destruction
de puissance motrice, il y a, en même temps, production de chaleur
en quantité précisément proportionnelle a la quantité de puissance
motrice détruite. Réciproquement, partout oü il y a destruction de
chaleur, il y a production de puissance motrice.
„On peut done poser en thèse générale, que la puissance motrice
est en quantité invariable dans la nature, qu'elle n'est jamais, a
proprement parler, ni produite, ni détruite. A la vérité, elle change
de forme, c'est-a-dire qu' elle produit tantót un genre de mouve
ment, tantót un autre, mais elle n'est jamais anéantie.
„D'après quelques idéés que je me suis formées sur la théorie de
la chaleur, la production d'une unité de puissance motrice néces-
site la destruction de 2,70 unités de chaleur, chaque unité de puis
sance motrice ou dynamie représentant le poids de 1 m3. d'eau
élevé a 1 m. de hauteur."
Hieruit blijkt, dat Carnot het mechanisch warmte-aequivalent
op 370 kgm. heeft gesteld, d.i. iets dichter bij de juiste waarde
dan Robert Mayers opgave. (365 kgm.).
(Slot volgt).
582
