„Appendix" in hetzelfde jaar aan zijn vriend Gerling te schrij
ven „Ich halte diesen jungen Geometer von Bolyai fur ein Genie
erster Grösze".
Johann, die met ongeduld het oordeel van Gauss over zijn
prestatie tegemoet zag, is diep teleurgesteld, als deze naast zijn
lof de opmerking maakt, dat de door Johann ontwikkelde meet
kunde geheel overeenkomt met zijn eigen ideeën op dit punt,
die hij een dertigtal jaren tevoren reeds ontwikkeld, maar niet
gepubliceerd had. Dat Gauss de prioriteit voor zich opeischt, wat,
zooals later uit zijn dagboeken is gebleken, geheel ten rechte'
is geschied, hindert Bolyai geweldig. Het maakt hem nog lastiger
in den omgang. „Stolz und verschlossen meidet er die Gesellschaft
der Kameraden, seine persönliche Tapferkeit artet in Handel-
sucht, seine ungeschminkte Wahrheitsliebe in oft verletzende
Schroffheit aus".
Bij zijn bevordering tot „Hauptmann zweiter Klasse" in 1832
verzoekt hij ten behoeve zijner mathematische onderzoekingen
op non-activiteit gesteld te worden. Dit verzoek wordt echter
afgewezen. In zijn conduitelijst uit dien tijd staat vermeld
„Wurde im Jahre 1832 wegen eines Schriftchens vom Hofrat
Hitter von Gauss, einen der gröszten Mathematiker, anerkannt
Als Professor der höheren Mathematik geëignet
„Wortkarg, reizbar, jahzornig, meidet den Umgang mit Offizie-
ren, im Ingenieursdienst ohne Eifer, leidenschaftlicher Schach-
spieler Wurde wegen Mangel an Diensteifer und we
gen auffahrenden Benehmens im Jahre 1833 verwarnt."
Zoo is de z.i. te geringe waardeering voor zijn schitterende
wetenschappelijke prestatie oorzaak geweest, dat Johann, die in
zijn eerste luitenantsjaren gunstig door zijn chefs werd beoordeeld,
al spoedig als kapitein met een geringen onderstand het leger
moest verlaten.
„Am 28 Mai 1833 durch Reskript des Armeeoberkommandos
als halbinvalid vom 16. Juni ab in den Ruhestand versetzt", echter
„mit Aussicht auf spatere Wiederanstellung", waartoe het echter
nooit is gekomen.
Ook hinderde het hem, dat Wolfgang aanvankelijk zijn weten
schappelijke ontdekking niet begreep en ervan overtuigd was, dat
zijn zoon het probleem verkeerd had aangevat.
„Es ist wohl das erschütterndste Kapitel in der Geschichte der
groszen Mathematiker, wie der frühreife, hochbegabte, leiden-
schaftliche, aufbrausende Johann Bolyai unter dem Mangel an
Verstandnis litt, mit dem seine Entdeckung allenthalben, auch vom
eigenen Vater, aufgenommen wurde, wie er sich von Gauss be-
nachteiligt glaubte, wie er sich immer mehr in krankhaftes Misz-
trauen hineinsteigerte, wie er seelisch und körperlich verfiel, bis
er, der sich immer wieder vergebens zu weiteren groszen ma-
thematischen Leistungen aufzuraffen versuchte, als langst pensio-
693
