Gerekend moet worden, dat het laboratorium in staat zal zijn,
het onderzoekmateriaal, afkomstig van één divisie, die we op
12000 man kunnen stellen, te verwerken. Toch zal het gewenscht
zijn, een tweede laboratorium ter beschikking te hebben, zoowel
als reserve, als met het oog op de mogelijkheid, dat in grooter
verband wordt opgetreden.
Bovendien moet worden overwogen, aan kleinere eenheden,
bv- elke verbandplaatsafdeeling, afzonderlijke veldlaboratoria,
uitsluitend voor clinisch-chemisch en parasitologisch onderzoek
ter beschikking te stellen. De hiervoor benoodigde utensiliën
kunnen in gemakkelijk vervoerbare eenheden worden verpakt,
in tegenstelling met het materiaal van het bacteriologisch bedrijf.
Ik heb tot nu toe uitsluitend de ziektekundige onderzoekingen
genoemd, omdat deze wel het belangrijkste zijn. De bacteriolo
gische afdeeling zal echter ook hygiënische onderzoekingen, met
name, bacteriologisch wateronderzoek, moeten verrichten. Bacte
riologisch drinkwateronderzoek zal alleen in aanmerking komen,
wanneer het veldleger langen tijd op één plaats vertoeft en dan
moeten worden toegepast als controle op de juiste uitvoering van
de ontsmetting van het drinkwater. Bacteriologisch onderzoek
ter beoordeeling van de geschiktheid eener prise d'eau heeft
weinig zin, niet alleen, daar de tijd hiertoe ontbreekt, maar ook,
omdat in de tropen ieder water (behalve een goed gecontroleerde
waterleiding) a priori onbetrouwbaar moet worden geacht en
dus moet worden gesteriliseerd, alvorens te worden gedronken.
Zelfs een schijnbaar maagdelijke bron, uit den bergwand ont
springend, kan een ondergrondsch stroompje zijn, dat dus als
oppervlaktewater in zijn bovenloop kan zijn besmet. De beoor
deeling, of een bepaald water voor drinkwaterwinning mag
worden gebruikt, moet dan ook, zooals reeds eerder uiteengezet,
niet op bacteriologische, maar op hygiënische criteria berusten,
door onderzoek in loco vast te stellen.
Wel van belang is het chemisch wateronderzoek op vergiften
(arseen, cyaan enz.) van bronnen en putten in terrein, dat door
den vijand is bezet geweest. In den grooten oorlog vormde het
onderzoek naar vergiften een belangrijk onderdeel van de werk
zaamheden. Versnaperingen, die verondersteld werden uit vijan
delijke vliegtuigen te zijn geworpen, werden op vergif onder
zocht en evenzoo water in bronnen en putten van door den vijand
verlaten gebied. Erkend moet worden, dat ofschoon mest, dieren-
kadavers en ander afval vaak werden gevonden in deze bronnen,
opzettelijke vergiftiging nooit is kunnen worden aangetoond.
Toch zullen we ook in dit opzicht bij een komenden oorlog
waakzaam moeten zijn.
Dit chemisch onderzoek nu zal behooren tot de taak van het
■pharmaceutisch veldlaboratorium, dat is samengesteld door den
708
