nauwkeurigheid, welke, na reductie tot het horizontale vlak (zee
niveau) bij deze meting wordt bereikt, komt tot uiting in de ver
schillen die de 4 metingen onderling vertoonen. Zoo werd bij de
basismeting te Padang, in 1927 uitgevoerd, een nauwkeurigheid
bereikt van rond één negenmillioenste van de relatieve lengte der
basis. De totale lengte bedroeg ongeveer 4 kilometer, de metingen
gaven onderling slechts een verschil te zien van 0,4 millimeter,
een bedrag, dat voor zich zelf spreekt.
Ik sprak hier over relatieve lengte; het is zaak over het begrip
relatief even uit te weiden, teneinde mogelijke foutieve conclusies
tegen te gaan. Elke gemeten grootheid, hetzij lengtewaarde of
hoekwaarde, zal in verband met instrumentfouten, waarnemings
fouten, persoonlijke fouten van den waarnemer, e.d. steeds behept
blijven met verschillen ten opzichte van de ware waarde der lengte
of hoek. Niettegenstaande de meest doelmatig samengestelde
meetprogramma's en uitgedachte rekenmethodes zal het eind
resultaat een verschil vertoonen met de ware grootheid. Weliswaar
kunnen wij deze verschillen, juist door het gebruik dier geëigende
meetprogramma's en rekenmethodes beperken, zelfs tot minimale
waarden terugbrengen, maar de ware waarde der grootheid zullen
we nimmer kunnen bepalen, wel de meest waarschijnlijke waarde.
Onder relatieve lengte, grootte, e.d. dient nu te worden verstaan,
de door ons verkregen resultaten. Het zal begrijpelijk zijn, dat de
afwijkingen t.o.v. de ware grootheden zeer klein zullen zijn en
practisch kunnen worden verwaarloosd. In het vervolg van mijn
beschouwing zal het woord relatief dan ook niet meer worden
gebruikt, al dient voor oogen te worden gehouden, dat elk resul
taat berustende op metingen slechts relatieve waarde heeft.
Het onderwerp „basismeting" is hier slechts vluchtig behandeld,
omdat het voor het doel van dit artikel verder van geen betee-
kenis is.
De gemeten basis nu wordt door middel van een basisnet (fig.
4) overgebracht op de le primaire zijde. Dit geschiedt door hoek
metingen, waarna met behulp dier hoeken en de gemeten basis,
de lengte wordt berekend.
Deze hoekmetingen hebben plaats met een Groot Universaal-
instrument, waarbij aflezing tot op 1 secunde, en schatting tot 0,1
secunde mogelijk is.
Niettegenstaande ook hierbij een bijzonder meetprogramma
wordt gevolgd, zal de nauwkeurigheid bereikt bij de basismeting,
voor de le primaire zijde reeds zijn teruggebracht tot 1/500000 k
1/300000 der lengte, waaruit voor die zijde, welke in het gunstig
ste geval slechts zevenmaal de basislengte kan zijn, al direct een
fout voortvloeit van 6 a 10 cm.
Op deze zijde nu wordt verder het primaire net opgebouwd. Al
onmiddellijk ligt een conclusie voor de hand. Door de onvermij
delijke meetfouten zal de fout in zijdelengte meer en meer toene-
769
