in dan winter gemakkelijk warm te houden, en in den zomer koel.
Een tent is in den winter ijskoud, bij zonbestraling ondragelijk
warm. Men vergete niet, dat bij een actie de operateur en zijn
personeel uren achter elkaar bezig zijn, dus een te hooge of te
lage temperatuur zeer hinderlijk voor hun uithoudingsvermogen
zal zijn.
Een zeer belangrijke factor voor eene operatiekamer is haar
bodem. Zoo mogelijk kieze men een steenen vloer, of op zijn
minst een vloer, die met planken bedekt is. Een aarden bodem
veroorzaakt stof, als hij droog is, en wordt door de chirurgische
werkzaamheden na korten tijd vuil en modderig, wat in verband
met de noodzakelijke asepsis niet toelaatbaar is.
Een ander probleem is de verlichting. Electrisch licht, hetwelk
in vredestijd de natuurlijke lichtbron voor een operatiekamer is,
is in oorlogstijd meestal een onbereikbare luxe. Wij hebben ons
in den grooten oorlog met petroleumlicht en vooral acetyleengas-
lampen beholpen. In Indië zal de stormking (benzinedrukhcht)
wel de gegeven verlichting zijn, gecombineerd met electrische
handlampen.
Zooals boven vermeld, kan en moet een veldinstrumentarium
zeer eenvoudig zijn. Veldoperaties zijn spoedoperaties. In hoofd
zaak komen bloedstelpende operaties, trepanaties en tracheo-
tomieën,2) buikoperaties en amputaties in aanmerking. Long
operaties eischen een grooter instrumentarium (overdruk), borst
verwondingen kunnen ook meestal conservatief met succes be
handeld worden.
Een Röntgentoestel, dat vooral bij borstverwondingen haast on
misbaar is, kan in een mobielen oorlog bij den tegenwoordigen
stand van de techniek niet meegenomen worden. Wij hebben aan
het Russische front daarom van dit waardevolle hulpmiddel af
stand moeten doen. In den stellingoorlog (Isonzofront) werd aan
onze operatieafdeeling echter dadelijk een röntgenafdeeling toe
gevoegd, die onder leiding van een röntgenoloog met ondervin
ding (Prof. Lenk) stond. Het röntgentoestel werkte met een sta-
bielen benzinemotor, zooals die kort geleden nog voor de rönt
genafdeeling in Koetaradja gebruikt werd.
Het heele instrumentarium werd in een paar aluminiumdoozen
verpakt, die uit de reglementaire velduitrusting genomen waren
De deksels der doozen werden voor het uitkoken der instrumenten
gebruikt. Verder was nog een Schimmelbusch-sterilisator aan
wezig, die met een Primuskoker verwarmd werd. Operatiej assen
en -doeken waren in beperkt aantal voorradig en werden op de
Schimmelbusch met stoom gesteriliseerd. Een zeer belangrijk
vraagstuk waren de gummihandschoenen. Rubber was een zeer
809
b opening der schedelholte.
2) opening van den luchtpijp boven of onder de schildklier.
