delijkst demonstreert. Zij is ook een manifestatie van den band,
welke heden tusschen den optredenden legercommandant en het
leger wordt gelegd.
Bij het beëindigen van mijn militaire loopbaan van 36 jaren,
waarvan 33 als officier, gaan mijn gedachten terug naar het leger,
waarin ik mijn intrede deed. De Van Heutsz-periode was nog niet
aangebroken, doch veel werd reeds van het leger geëischt voor de
bevestiging en verbreiding van het Nederlandsche gezag in den
Archipel. Onder het bestuur van Gouverneur-Generaal Van Heutsz
werd dat gezag in het gansche gebied van Nederlandsch-Indië tot
werkelijkheid. De beteekenis van deze krachtsontplooiing is nog
onlangs, bij de onthulling van het Van Heutsz-monument in
Amsterdam door Minister Colijn op treffende wijze uiteengezet.
Na consolidatie van den daardoor geschapen toestand bleef aan
het leger de taak de Pax Neerlandica te verzekeren, orde en rust
in deze gewesten te handhaven om een ongestoorden opbloei mo
gelijk te maken, voor zoover dat binnen het vermogen der Regee
ring kon liggen.
Was destijds ten aanzien van het gebruik der machtsmiddelen
de blik bijna geheel naar binnen gericht, de wijziging in de machts
verhoudingen in het Verre Oosten deden weldra de noodzakelijk
heid ontstaan aandacht te schenken aan het gevaar, dat verloren
zou kunnen gaan hetgeen met zooveel inspanning en opoffering in
drie eeuwen tot stand was gebracht.
De eisch van beveiliging tegen buitenlandsche inmenging, de ont
wikkeling der techniek hebben het leger een geheel ander aanzien
gegeven dan het had, toen ik daarin mijn loopbaan aanving.
Toenmaals was onze infanterie nog uitsluitend bewapend met
geweer en bajonet, geen mitrailleurs of andere collectieve wapenen
trof men aan. Men rukte uit in blauw serge, de kleeding, welke men
thans zelfs voor uitgaanstenue rijkelijk warm achthet grootste
deel onzer niet-Europeesche troepen ging blootsvoets. De cavalerie
en artillerie waren geremonteerd met inheemsche paardjes. De
bereden artillerie was nog niet uitgerust met snelvuurgeschut
van gebruik van veldtelefonen was nog geen sprake.
Wanneer men bedenkt, hoe de techniek heeft geleid tot invoe
ring van radio, van autocolonnes, van gemotoriseerde artillerie,
van vliegtuigen, van afweermiddelen tegen gas- en luchtgevaar, dan
is niet slechts duidelijk, hoe het leger in den loop der jaren een
ander aanzien heeft gekregen, doch ook dat de moeilijkheden in
het bevel over een dergelijk gecompliceerd orgaan sterk zijn geste
gen.
De hevige vuuruitwerking en de lange duur welke het heden-
daagsch gevecht kenmerken, hebben ook geleid tot betere waar
borgen voor voedselvoorziening en geneeskundige verzorging.
Niet alleen bewapening en uitrusting zijn gewijzigd, ook het
personeel heeft groote verandering ondergaan. Was het leger eer-
834
