het Indische leger, kan, geloof ik niet beter doen dan zulk een
gedachte aldus te formuleerenhij vooral is het geweest, die het
gevoelen van militair onvermogen, dat de Regeering langen tijd
beklemde, heeft doen verdwijnen.
Lang had men de kracht van het Indische leger en de beteekenis
van zijn actief kunnen onderschat en te lang had men daardoor
verzuimd te doen wat, naar het bestel der Goddelijke Voorzienig
heid, tot Neêrland's roeping in Azië behoorde. Men achtte ons
leger te zwak om zóó uitgebreide taak te vervullen als verbonden
was met het scheppen van rust en orde in den geheelen Archipel.
Men oordeelde vooral, dat dit leger ten eenenmale onvoldoende
was voor de blijvende occupatie van zoo uitgestrekt territoir en
men meende, dat de voor een permanente bezetting noodzakelijk
geachte uitbreiding der krijgsmacht buiten de grenzen van ons
financieele kunnen lag. Vandaar dat men in den loop der 19e eeuw
zich er meestal toe bepaalde door tuchtigingsexpedities onze nomi
nale gezagserkenning, zoo goed als dit mogelijk, was, te handhaven,
doch overigens zich met een politiek van onthouding tevreden
stelde. Dit vrijwel algemeen gedeelde gevoelen vond in het laatste
vierde der 19e eeuw bijzonderen steun in de ervaringen op Atjeh
opgedaan. Als men ongeveer 5000 man noodig had om, in een
duchtig versterke linie, ongeveer 50 vierkante km grondgebied en
een paar kustplaatsen vast te houden, hoe groot zou dan een leger
niet moeten zijn om heel Atjeh, ja om heel het uitgestrekte grond
gebied van den Indischen Archipel onder welgeordend bestuur
te brengen en dit te bevestigen
Het was vooral om die reden, dat men jegens de gewesten buiten
Java en Madoera op enkele uitzonderingen na een politiek
van onthouding tot leidend beginsel had aanvaard een beginsel
dus dat niet geboren was uit de overtuiging, dat zulk een gedrags
lijn op zichzelf de meest verkieslijke was, doch dat zijn oorsprong
vond in een vermeende militaire onmacht, terwijl voor een betee-
kenende vergrooting van die macht de financieele middelen we
gens de politiek van het „batig slot" niet aanwezig werden
geacht.
Historische beteekenis.
Het is op dit punt nu, dat omtrent het tijdstip der eeuwen
telling de figuur van Van Heutsz als soldaat een beslissende
historische beteekenis erlangt. Hij is het die in enkele jaren
toonen zal, dat de gekoesterde vrees volkomen ongegrond was.
Met een troepenmacht niet beduidend sterker in getal dan die,
welke noodig was geweest om een gebied van 1 vierkanten km vast
te houden, wordt geheel Atjeh tot onderwerping gebracht en daar
mee proefondervindelijk aangetoond, dat de gangbare opvattingen
over wat kon en wat geacht werd niet te kunnen onjuist waren.
909
