1301
in niet geringe mate van in oorlogstijd verkregen ervaringen. De 19e eeuw
bracht door de geweldige ontwikkeling van de wapentechniek en de weten
schappelijke ontwikkeling van de chirurgie een groot aantal nieuwe vraag
stukken voor de oorlogschirurgie. Von Bergmann (1877) verbond de wonden
(de oorlogswonden waren in dien tijd niet primair geïnfecteerd) met een
aseptisch verband en gaf voor de rust een gipsverband. Het verbandpakje
werd daarna in alle geciviliseerde landen ingevoerd. In den wereldoorlog
bleek de methode van von Bergmann, zoo schitterend werkende bij het klein-
kaliberschot, niet te voldoen bij wonden door artillerievuur, waarvan alle
primair geïnfecteerd waren en die in den stellingoorlog meer dan 75 van
alle verwondingen uitmaakten. Dit maakte een meer actieve behandeling
noodzakelijkbreed openleggen, openen van alle wondnissen, wegsnijden
van afgestorven weefsel, verwijdering van alle corpora aliena en losliggende
beenstukjes. Door het toepassen van sommige antiseptica binnen de eerste
6 tot 8 uur kan de incubatietijd van de wondinfectie 6-12 uur worden ver
lengd (met 5 jodiumtinctuur, vioformpoeder, hypochlorietoplossing e.d.).
Sommigen gingen daarna over tot primaire sluiting. In dit verband wordt
verwezen naar het (volgens referent's meening inderdaad uitstekende)
werkje van Luit.-Kól. Dubs „Die chirurgische Tdtigkeit im Schweizerischen
Gefechts-Sanitiitsdienst auf Grund unserer Sanitatsdienstordnung und der
Erjahrungen des Weltkrieges". Het tegenwoordige standpunt moet zijn
wondtoilet als boven aangegeven, al of niet met desinfectie van de wond en
ieder geval op zich zelf beschouwen.
Ten slotte worden een aantal punten voor den chirurg opgesomd, waar
onder o.m. worden genoemd
I. Voorbereidende maatregelenwondanamnese strenge asepsis van
handen en instrumentarium nooit onnoodig pijn veroorzaaken (narcose,
locaalanaesthesie)
II. Eigenlijke wondverzorging bloedstolsels verwijderen revisie van de
wond diep uitsnijden van de wondrand en van de geheele wondoppervlakte
volledige bloedstelping. Daarna overwegen wat verder te doen primaire
sluiting sluiten zonder spanning door plastiek toepassen van antiseptica
drainage en open wondbehandeling en ten slotte al of niet antitetanusserum.
Daarna volgen een aseptisch verband (bij groote granulatievlakten verband
met boorzalf), dat niet mag drukken of snoeren en immobilisatie (spalken,
suspensie).
III. Nabehandeling zoo weinig mogelijk verbandwisselingwondkorst
niet onnoodig verwijderenbij geïmmobiliseerde gewrichten tijdens het
verbandwisselen passieve en actieve bewegingen rust en diëet regelen.
Ten slotte wordt nadrukkelijk opgemerkt, dat dit alles tot het gebied van
den ervaren chirurg behoort.
Archives Médicales Beiges, 88e Année, No. 9, September 1935.
„Emploi tactique des avions sanitaires dans les guerres européennes (guer-
res de mouvement)" par le Médecin-Coionel Schneider.
In een uitvoerig en goed gedocumenteerd artikel betoogt de schrijver, dat
in den modernen bewegingsoorlog het gebruik van vliegtuigen voor gewon-
denvervoer absoluut noodzakelijk is, wil de geneeskundige dienst naar be-
hooren zijn taak kunnen verrichten. De moderne bewegingsoorlog kenmerkt
zich door een zoo groote onbestendigheid van de voorste liniën, een derge
lijke snelle verplaatsing van de groote eenheden en een zoo groote onveilig
heid van de gebieden achter de gevechtszones door het blootstaan daarvan
aan de destructies van de vijandelijke vliegtuigen, dat hierdoor de genees
kundige formaties ver van het front verwijderd hun arbeid moeten verrich
ten en de gewondenafvoer aanzienlijk wordt vertraagd. De ervaring in den
wereldoorlog heeft echter op evidente wijze geleerd, dat snelle afdoende
medische hulp een levenskwestie is voor de gewonden. In vele omstandig-
