HOOFDSTUK V.
De psychologie van het initiatief.
De durf verantwoordelijkheid te dragen voor zelfstandig te
nemen besluiten in afwijking van de ontvangen opdracht, de nei
ging tot het toonen van initiatief, behoort bij de karakter- en tem-
peraments-eigenschappen van bepaalde menschentypen. Wil men
dus van de onder-commandanten daden van initiatief verwachten,
dan is de conditio sine qua non, dat het gemiddelde „psychologi
sche" type van den onder-aanvoerder over de gewenschte karak
ter- en temperamentseigenschappen beschikt. Het is dus thans
de vraag hoe zijn de eigenschappen, welke het toonen van initia
tief stellen, psychologisch te formuleeren
Beschouwen wij eerst, hetgeen wij onder „karakter" dienen te
verstaan. Prof. HEYMANS geeft de volgende definitie van karak
ter: Karakter is het geheel van neigingen in den mensch in hun
onderlinge krachtsverhouding"1) Hieruit volgt, dat het karakter
is te beschouwen als een functie van vele samenwerkende en
ook ontbindende factoren, waarvan wij als voornaamste groepen
noemen: aanleg, milieu en temperament. Onder „aanleg" verstaan
wij de bij de geboorte medegekregen intellectueele eigenschappen,
terwijl het „milieu" in dit verband zeer ruim dient te worden
opgevat, t.w. ras, klimaat, opvoeding, sociaal milieu, opleiding,
enz. Ten slotte is het „temperament" te beschouwen als de resul
tante van verschillende physiologische factoren welke op den
opbouw van het individu hun aandeel hebben gehad en nog voort
durend hun invloed daarop uitoefenen. Het is het temperament,
dat juist zijn grootsten invloed zal uitoefenen op het „doen" en
„laten" van het individu, het zal zoowel stimuleerend als remmend
het optreden van bepaalde karaktereigenschappen kunnen beïn
vloeden. Daar het karakter wordt bepaald door zijn waarneem-
241
1) VON CLAUSEWITZ omschrijft het karakter in zijn „VOM KRIEGE"
(le Boek, He Hoofdstuk) als volgt„Mit dem Namen der Charakterstarke
oder überhaupt des Charakters bezeichnet man das feste Halten an seiner
Überzeugung, sie mag nun das Resultat fremder oder eigener Einsicht sein,
und mag sie Grundsatzen, Ansichten, augenblicklichen Eingebungen, oder
was immer für Ergebnissen des Verstandes angehören Man bezeich
net also nur solche Menschen mit dieser Eigenschaft, deren Überzeugung
sehr konstant ist, entweder weil sie tief begründet und klar, an sich zu einer
Veranderung weinig geeignet ist, oder weil es, wie bei indolenten Menschen,
an Verstandestatigkeit und damit an dem Grunde zur Veranderung fehlt,
oder endlich, weil ein ausdrticklicher Akt des Willens, aus einem gesetz-
gebenden Grundsatz des Verstandes entsprungen, den Wechsel der Mei-
nungen bis auf einen gewissen Grad zurückweist."
In „Discipline" (O.N.I.O.V. 1933 blz. 198) omschreven wij het begrip als
volgt
„Karakter, waaronder wij verstaan het vermogen, ook tegenover de groot
ste moeilijkheden de wilskracht in daden tot uiting te brengen."
