weerstand van den man, anderzijds van de lichamelijke en geeste
lijke traumata, die op hem ingewerkt hebben. Sommigen, de zwak
keren, zullen het eerder opgeven uit een onbewuste wensch tot
het symptoom, dat zij later zullen ontwikkelen, mogelijk na een
voorbeeld van een kameraad, die met een verlamming het front
verliet, worden zij in de neurose gedreven, de ziekte, die voor hen
nuttig is, die hun een ontwijking van de oorlogsgevaren brengt, een
vlucht uit het leger, die niet door den krijgsraad gestraft kan
worden, de eenige redding uit den oorlogsdwang.
Van grooten invloed op het ontstaan der oorlogsneurosen is de
psychologie der massa, de geest in het strijdende leger. Alle psy
chische depressiefactoren, boven geschetst, werken via de indivi-
duën op de menigte in, en, door deze, weer terug op de enkelingen.
Er ontstaat een wisselwerkingde optredende oorlogsneurosen,
de voorbeelden, beïnvloeden den algemeenen geest en hebben
weer grooten invloed op het onderbewustzijn der omgeving.
Een scherpe grens tusschen simulatie en oorlogsneurose zal na
eenigen tijd niet te trekken zijn. De wisselwerkingen tusschen
bewustzijn en onderbewustzijn zijn te gecompliceerd, te subtiel,
om met een enkel machtswoord uit te kunnen maken: „dit hier
is bewuste simulatie, dat daar een onbewuste afweerreactie". Een
eerst bewust gewild desnoods gesimuleerd verschijnsel, ver
dwijnt later onder het bewustzijnoppervlak en wordt deel van een
neurose; anderzijds zullen uit het onbewuste opduikende verlam
mingen door den man, die uit den strijd weg wil, bewust aangedikt,
geaggraveerd worden. Wel nergens zal de grens tusschen ziekte
en simulatie zóó moeilijk scherp te trekken zijn als hier, wel ner
gens is de overgang zóó vloeiend.
De oorlogsneurose hecht zich vast aan elk orgaan, maakt voor
haar symptomatologie gebruik van elk verschijnsel. Tremoren,1)
verlammingen, kramptoestanden, stemstoornissen, oogafwijkingen,
stoornissen in hartswerking, in spijsvertering, in elke levensfunctie,
komen in aanmerking, wanneer de neurose naar hare verschijn
selen zoekt.
Het is dan ook te begrijpen, dat in den wereldoorlog, in den tijd
toen nog geen aparte psychiatrische diensten bestonden, de pa
tiënten met oorlogsneurose zich ophoopten aan alle specialistische
klinieken voor diverse orgaanziekten. Behandeling had geen suc
ces de patiënten met organische afwijkingen verdwenen in den
loop van den tijd door genezing of afkeuring uit de registers der
specialisten, de patiënten met oorlogsneurosen, telkens door
nieuwen aanvoer van het front versterkt, begonnen de hospitalen
en klinieken overmatig te bevolken. Zij oefenden daar een zeer
ongunstigen invloed uit, zoowel op elkaar als op de andere pa-
269
b bevingen.
