tiënten en op het verplegend personeel, waardoor voortdurend
conflicten optraden.
Juist in den tijd, dat de toestand onhoudbaar begon te worden,
werden door verschillende neurologische klinieken groote succes
sen gepubliceerd van een speciale en specialistische behandeling
der oorlogsneurosen. Het is te begrijpen, dat men aan de orgaan-
klinieken niet lang op zich liet wachten met evacuatie van de
neurosen daarheen; op deze wijze vormden zich als het ware van
zelf centra, waar de patiënten met oorlogsneurosen in behandeling
werden genomen. Met het succes van de behandeling steeg de
waardeering der psychiaters-neurologen al spoedig vormde zich
een eigen diensttak, die contact zocht met het front, met de troe
pencommandanten, de commandanten der depóts en met de ge
neeskundige commissies ter afkeuring van voor den dienst onge
schikt geworden militairen, die in de diverse hospitalen, onder
allerlei andere etiketten verborgen, nog niet-herkende oorlogs
neurosen ontdekten. Op deze wijze ontstond bij de centrale mach
ten langzamerhand een volledige organisatie ter behandeling der
oorlogsneurosen.
De therapie was wel uiterst specialistisch en vereischte een
daartoe met zorg voorbereid milieu. Als belangrijkste behande
lingsmethode trad hypnose op den voorgrondde successen hier
van waren, veelal na slechts een enkele zitting, opvallend groot.
Daarnaast werd gebruik gemaakt van de psycho-analyse, sugges
tieve therapie met behulp van electrischen stroom, schijnnarcose,
zelfs schijnoperatie (bij niet op te heffen kramptoestanden bij
voorbeeld), de gewone suggestie in wakenden toestand en ten
slotte van het therapeutisch arsenaal van de psychiatrie isolee-
ring, waterbad, werktherapie. Alles bijeengenomen dus een
behandelingsprogramma, dat alleen den specialist-psychiater toe
vertrouwd kon worden.
Naast het werk in hunne klinieken moesten de psychiaters in
het achterland nog veelal als adviseurs der geneeskundige com
missies optreden, wanneer het ging om vraagstukken van afkeu
ring voor den dienst, pensionneering, toekenning van toelagen
wegens hulpbehoevendheid en andere moeilijkheden op hun
specialistisch gebied.
Behalve over de psychiaters in de klinieken in het achterland
beschikte de geneeskundige dienst nog over een aantal van deze
specialisten aan het front. Met de erkenning van het feit, dat het
van groot belang was om de patiënten met oorlogsneurosen
zoo spoedig mogelijk naar het achterland te evacueeren, was de
noodzakelijkheid van een psychiatrischen dienst ter herkenning
van deze ziekte geschapen. De psychiater aan het front was dus
wel eenigszins te vergelijken met den hygiënist, met dien ver
stande, dat hij zijn hygiënisch operatieterrein in het geestelijke
vond. Ook in het etappegebied werden speciale hospitalen voor
270
