keert heeft doen maken en naar Wertingen is getrokken, waar
hij te middernacht aankwam, en niemand meer aantrof: zijn divi
sie was dus „nergens" geweest; niet op de plaats waar hij naar toe
moest gaan, en evenmin daar waar hij meende te moeten steunen.
Als men nu dit verhaal zonder meer leest bestaat het gevaar,
dat de lezer het vermakelijk vindt, en misschien zelfs de schouders
ophaalt over de weifelmoedigheid van dezen Div. C. Juist daarom
wil ik er op wijzen, dat handelingen als in 't bovenstaande geschetst
echt menschelijk zijn en een juist beeld geven van den innerlijken
strijd, welke een aanvoerder van een groote eenheid soms moet
voeren, alvorens hij gelouterd uit deze worsteling komt, en dan
weet wat hij gaat doen. De tijd, welke een aanvoerder bij het
nemen van zijn besluit in zijn staf kwartier kan bestemmen om te
overwegen en te beslissen, mist hij hier, nu 2 geheel tegenstrijdige
orders hem op hetzelfde oogenblik bereiken: orders, welke even
dringend schijnen, en waarvan hij er toch maar één kan opvolgen.
Wat dan beslist moet worden, kan niet in voorschriften zijn vast
gelegd, evenmin kan men zich beroepen op de prioriteit van het
eene boven het andere bevel, nog minder op de rangen der bevel
gevers; in zulk een geval moet de aanvoerder met zich zeiven tot
klaarheid komen. En dat de Ségur's meening: „Le canon com-
mande; il est de principe de répondre a eet appel!", in hare onbe
redeneerdheid niet juist kan wezen, zal niet veel tegenspraak ont
moeten. Bij de bespreking van Waterloo hoop ik hierop nog terug
te komen. Studies over „Ongehoorzaamheid" en „Initiatief" zijn
daarom juist zoo leerzaam, omdat zij een moeilijk vraagstuk als het
onderhavige analyseeren en met voorbeelden toelichten, aldus het
inzicht verruimende.
Met Mack's leger had NAPOLÉON dus afgerekend; en merk
waardigerwijze faalde ook het andere Oostenrijksche leger in Italië,
waar aartshertog KARL, na tal van detacheeringen, over een
geconcentreerde groep van 45.000 man beschikte. Toen KARL
de ramp bij Ulm vernam was zijn positie moeilijk, omdat hij nu
voor de keuze kwam te staan: Tirol behouden of Wien dekken.
En omdat hij geen bepaalde keuze wist te doen en afwachtte, viel
Masséna hem op 30 October met 30.000 man aan, wat tot den
zwaren slag bij Caldiero leidde. Beslissend was deze slag niet,
maar wel een succes voor de Oostenrijksche wapenen. Op 31 Oc
tober kreeg KARL echter uit Wien- zulke alarmeerende berichten,
dat hij van een voor 1 November bevolen aanval afzag, en terug
trok; waarbij hij verschillende detachementen opnam en begin
December over een macht van 80.000 man het bevel voerde. Dat
leger bleef dus een factor in de krachtsverhoudingen; echter alleen
als hij in rekening werd gebracht. Maar dat gebeurde juist niet.
NAPOLÉON besloot, zoo spoedig mogelijk de Russen onder
Kutusow aan te grijpen; weshalve hij den 26 October 5 korpsen
in O. richting en Z. van de Donau in marsch zette. Op den N.
302
