Terwijl over zoo goed als de geheele wereld de landsgrenzen
een voortdurend groeiende belemmering gingen vormen voor een
normale en ongedwongen ontwikkeling van goede economische
verhoudingen, bleef Nederland vele jaren achtereen strijden voor
den algemeenen en geleidelijken terugkeer tot de toepassing van
het systeem van het vrije ruilverkeer en dit niet alleen op grond
van economische overwegingen, doch ook omdat tusschen vrijhan
del en uitwendige veiligheid een nauw verband bestaat, dat door
het karakter van den modernen oorlog belangrijk is verinnigd.
In hoeverre de in deze houding tot uiting komende hoop op een
verbetering van de onderlinge verhouding der staten als naief
zou mogen worden gekwalificeerd en daaruit een gebrek aan
werkelijkheidszin zou blijken, blijve hier buiten beschouwing, doch
boven twijfel verheven is, dat zoolang ons land o.a. te Genève en
te Londen voor het beginsel van den vrijhandel op de bres stond,
eik geprononceerd streven naar een economische autarkie achter
wege moest blijven.
Om niet in den economischen oorlog ten onder te gaan, werd
tenslotte ook Nederland gedwongen den hopeloozen strijd op te
geven en den weg te volgen, welke naar een grootere economische
onafhankelijkheid leidt.
In de hiervoren in het kort beschreven door de moederlandsche
regeering" gevoerde economische en volkenbondspolitiek ligt een
aannemelijke verklaring, waarom het terhand nemen van de vol
ledige verzorging van de voorbereiding der staatsmobilisatie zoo
langen tijd achterwege is gelaten. Een daadwerkelijke en intensieve
werkzaamheid in die richting zou strijdig zijn geweest met de
evenvermelde politiek van samenwerking, omdat een algemeene
nationale oorlogsvoorbereiding niet wel mogelijk is zonder
toepassing van een economische politiek volgens autarkische be
ginselen. Nu evenwel ook Nederland tenslotte is omgezwaaid en
het algemeene voorbeeld noodgedwongen heeft moeten volgen,
mag worden verwacht, dat de aldus gekwalificeerde stiefmoeder
lijke behandeling van de staatsmobilisatievoorbereiding een einde
heeft genomen. Verschillende publicaties in de pers en eenige
regeeringsverklaringen in de Tweede Kamer der Staten Generaal
bij monde van den Minister van Defensie wijzen in die richting.
Alvorens thans over te gaan tot het maken van eenige opmer
kingen over het vraagstuk der organisatie van de staatsmobilisa
tievoorbereiding, moge vooraf nog met een enkel woord nader het
verband worden belicht, dat wordt geacht te bestaan tusschen
dit element van staatszorg, economische autarkie en de volken
bondspolitiek.
Tijdens de jarenlange ontwapeningsbesprekingen te Genève is
het vraagstuk der staatsmobilisatie zeer ernstig bestudeerd en
besproken en werd het begrip „oorlogspotentieel" geboren. Bij die
311
