het maken van berekeningen mogelijk is. Daardoor zal het navi-
geeren nauwkeuriger kunnen geschieden, terwijl bovendien de
kompassen beter gecompenseerd kunnen worden dan bij 1-moto-
rige vliegtuigen, waar steeds afwijkingen kunnen voorkomen
tengevolge van het schieten met de vaste mitrailleurs. Door deze
betere accomodatie in een 2-motorig vliegtuig zal de bemanning
voorts minder spoedig vermoeid geraken.
ad. 11. Economie en rendement.
We hebben onder punt 1 gezien, dat de bommenlasten zich ver
houden als 13; om eenzelfde bommenlast, b.v. 1000 kg, te vervoe
ren zijn dus noodig drie 1-motorige vliegtuigen of één 2-motorig, met
6 man of 4 man personeel, dus niet alleen zijn er minder vliegtui
gen noodig, maar ook minder personeel. Dezelfde redeneering vol
gende voor het aantal motoren hebben we noodig 3 motoren voor
de 1-motorige vliegtuigen of 2 motoren voor het 2-motorige. Dus
ook uit dit oogpunt is het economisch voordeel aan de zijde van
het 2-motorige vliegtuig. In dit verband dient vermeld te worden,
dat de aanschaffingskosten van één 2-motorig vliegtuig ongeveer
gelijk zijn aan die van drie 1-motorige vliegtuigen.
Wat de opleiding betreft, kunnen we thans bij elke vlucht hoog
stens 2 man oefenen, dikwijls slechts 1. Bij 2-motorige vliegtuigen
kunnen daarentegen als regel meer menschen tegelijk worden
geoefend, terwijl hierbij de instructeur direct toezicht op de han
delingen van de leerlingen heeft, en hen dus direct op fouten kan
wijzen, wat bij 1-motorige vliegtuigen uitgesloten is. Het komt b.v.
thans voor, dat de instructeur pas na maanden achter een gemaak
te fout komt.
De opleiding tot waarnemer en tot mitrailleurschutter zal dus
meer efficient worden.
ad. 12. Overige eigenschappen.
De stijgtijden zullen voor 1-motorige vliegtuigen beter zijn dan
voor 2-motorige. Het belang hiervan voor een bommenwerper heb
ben wij echter nooit kunnen inzien. Wel is natuurlijk een hoog
plafond van belang.
Bedrijfszekerheid. Verliezen zullen bij 2-motorige vliegtuigen
minder voorkomen dan bij 1-motorige, daar ingeval van motor
storing, hetzij tengevolge van een defect, hetzij tengevolge van
treffers, nog op den tweeden motor doorgevlogen kan worden. Bij
sneuvelen van den bestuurder is altijd nog een tweede bestuurder
aanwezig.
Conclusies.
1. De 1-motorige bommenwerper is een zeer specialistisch
vliegtuig, alleen geschikt voor licht bombardement (b.v. tegen
409