uitgebreid kan worden. De hedendaagsche reglementen geven tal
van toepassingen te zien. Een tweede transversaal door het snijpunt
op de Z-as doet gelijkvormige driehoeken ontstaan, waardoor een
evenredigheid tusschen vier veranderlijken behandeld kan worden.
Bij Bo gaan de drie schalen door één punt. Als de tusschengele-
gen hoeken 60° zijn, bestaat tusschen de lijnsegmenten de betrek-
1 1 1
king Het is verwonderlijk, hoe bij een bespre-
king van kijkers dikwijls nog steeds een moeilijk te onthouden tabel
van het verband tusschen voorwerp- en beeldafstand wordt gege
ven, terwijl in B2 een draaiing van de transversaal om het snijpunt
met de c-as alle denkbare gevallen achtereenvolgens laat zien.
B3 illustreert het meest algemeene geval, nl. drie kromlijnige
schaaldragers.
B4 in een zoogenaamd N nomogram, bestaande uit twee evenwij
dige, rechtlijnige schaaldragers en een derde, hellende schaal. De
projectieve verdeeling van deze laatste stelt in staat, de kleine
veranderingen, die de brekingsexponent n ondergaat, met vol
doende nauwkeurigheid af te lezen.
Bg bestaat uit twee rechtlijnige, evenwijdige schalen en één
kromlijnige schaal: Een dergelijk nomogram wordt o.a. gebruikt
voor de graphische berekening van een wortel van een 2de of 3de
machtsvergelij king.
Daar het doel van dit artikel slechts was, een kort overzicht te
geven van de mogelijkheden, die de nomographie biedt bij het op
lossen van militaire problemen op snelle en practisch toch afdoende
wijze, moge voor verdere uitwerking der genoemde nomogrammen
verwezen worden naar eenige kleinere werkjes op dit gebied, als
P. LuckeyEinführung in die Nomographie, Teubner, Leipzig
von PiraniGraphische Darstellung in Wissenschaft und Technik,
Sammlung Göschen Fréchet et Roullet, Nomographie, collection
Armand Colin. Het is zeer zeker niet aan te raden, dadelijk met
de werken van d'Ocagne ne Soreau te beginnen, te meer, daar
een bruikbaar nomogram, behalve een voldoend inzicht in de
grondbeginselen en de daaruit voortvloeiende mogelijkheden, vóór
alles een zekere technische handigheid van den vervaardiger
vraagt, die op ieder gebied weer verschillend is.
Wij wegen ten slotte de voordeelen van bundelnomogrammen en
schaalnomogrammen tegen elkaar af, om te gelegener tijd nog
eens terug te komen op het boven genoemde nomogram A4.
Voordeelen van bundelnomogrammen:
1) Bij het gebruik te velde laat een bundelnomogram nog een
betrouwbare aflezing toe, als het papier, waarop het is geteekend,
door de een of andere oorzaak vervormd is. Bij een schaalnomo-
455
C 3D