Massenbach, besloten was om door den overgang naar den re.-
Saale-oever het hoofdleger te dwingen om te volgen, hoewel hij
wist, dat dit niet de bedoeling van den Opperbevelhebber was.
Dat hij zijn nevenbedoeling niet aan zijn commandant, den Fürst
zu Hohenlohe, wiens sterken zin voor discipline hij kende, mede
deelde, ligt voor de hand doch er waren genoeg analyses uit te
denken om zijn verborgen bedoeling te maskeeren.
De „kunst" van ongehoorzaam zijn De „plicht" tot ongehoor
zaam zijn
Het is een gevaarlijk systeem dat de ongehoorzaamheid als moge
lijkheid aanvaard onafhankelijk van de nadere bepahng als kunst
werk dan wel als plichtsuiting
Natuurlijk zijn wij allen eensgezind in onze veroordeeling van
het streven van den Kolonel Massenbach nu hij door zijn ver
borgen dwingen alle goede gevechtskansen verknoeit, zooals wij
later zullen zien. Maar de vraag is gewettigd, wat ons oordeel
zou zijn geweest als zijn drijven eens tot een groot succes zou
hebben geleid En ookhoe wij ons voorstellen om de neiging
tot ongehoorzaamheid en critische beoordeeling van ontvangen
bevelen, welke bij sommige volksaarden niet zeldzaam is, te be
teugelen, als wij de ongehoorzaamheid zelf bij bepaalde (achteraf
geschikt gebleken) gevallen als een kunstwerk of een uiting van
plicht aanvaarden
De schrijvers van de zeer belangwekkende studiën over dit
onderwerp in het I.M.T. zullen, naar ik hoop, instemmen met
mijne meening
Dat het heter is om zich niet onnoodig over „toelaatbare
ongehoorzaamheidte uiten, dit vraagstuk in voorschriften
noch reglementen te behandelen en te omlijnen, en zijn op
lossing geheel over te laten aan 's menschen aard; indachtig
het feit, dat het aankvoeeken van „stipte gehoorzaamheid"
met onderdrukking van de individualiteit al zoo moeilijk is,
bijna onbereikbaar, dat het overdrijving schijnt zich ook nog
te verdiepen in de voorwaarden, waaronder na die stipte
gehoorzaamheid te hebben verkregen van haar zou kunnen
en moeten word,en afgeweken.
499
„Der Unterführer darf, so lange und so weit er durch die Entfernung
„vom Oberfeldherrn selbststandig wird, nur insofern von den ihm zuge-
„gangenen Befehien abweichen, als die Umstande an Ort und Stelle
„von den seitens des Oberfeldherrn vorausgesetzten Umstanden abwei-
„chen, und als die selbststandigen Abanderungen sich mit den bekannten
„allgemeinen Intentionen des Oberfeldherrn im Einklang befinden. An
„der Peripherie aber grosze Politik und Strategie treiben zu wollen,
„ist stets vom Uebel und kann nur zu zeitraubendem Hin- und Her-
„ziehen, Unsicherkeit und Konfusion führen."
Hohenlohe, a, b, blz. 61.
