Enkele van de beste gelegenheden om iemand in zijn ware
gedaante te zien, blijven nog steeds de oogenblikken waarop de
man zich niet rechtstreeks geobserveerd acht en wanneer hij moe
is. Beide omstandigheden doen zich voor gedurende de marschen,
waar dan ook ruimschoots gebruik van wordt gemaakt. Bij de
marschen, die tweemaal per week plaats hebben, worden de meest
waardevolle feiten verzameld. Ook krijgen de detachements- en
afdeelingscommandanten veel gegevens tijdens de lessen, wanneer
de klas eenmaal aan hun tegenwoordigheid achterin of op zij van
het lokaal gewend is en de candidaten buiten het gezichtsveld van
den vóór de klas staanden klascommandant zich onbespied wanen.
Verder wordt de klas soms half en half vrij gelaten in een bepaal
de ruimte, waarbij zij zonder het te merken worden waargenomen.
Tenslotte oefenen officieren en kader voortdurend toezicht uit
op de gedragingen der candidaten in de stad, waarbij eerstgenoem-
den dan bij voorkeur als burger gekleed dienen te zijn, daar
bij het verschijnen van een meerdere in uniform uit den aard der
zaak dadelijk de maskers weer worden opgezet.
De groote moeilijkheid bij de bovengeschetste taak is, daarbij
niet te vervallen in een soort spionnage-systeem en de waardigheid
van den militairen stand hoog te houden. Deze zijde van het
vraagstuk heeft de voortdurende aandacht der ingedeelde offi
cieren. Vast omschreven regels zijn hiervoor niet te geven. E.e.a.
dient te worden aangevoeld en moet den onderofficieren door
voortdurende voorlichting worden bijgebracht.
Nog een belangrijk punt, waarover zéér verschillend wordt
geoordeeld is het volgende: Van bepaalde zijde werd meer dan
eens de wenschelijkheid geuit, dat officieren en kader, door een
meer gemoedelijken en vertrouwelijken omgang met de candidaten
dan bij den troep gebruikelijk is, en door veelvuldige en intensieve
gesprekken met hun onderhebbenden, zouden trachten gegevens
te verkrijgen, die enkel door observatie van buitenaf, niet of moei
lijk zijn te bekomen.
Het lijdt geen twijfel, dat op genoemde wijze inderdaad een
gemakkelijker en dikwijls ook beter inzicht in verschillende karak
tereigenschappen kan worden verkregen dan enkel door waarne
ming van buitenaf, waarbij dus alleen de uitingen in hun fijnste
nuanceering als grondstof dienen. Maar het lijdt evenmin twijfel,
dat daarmede grondslagen voor de discipline worden gelegd, die
uiterst bros zijn en waarop later moeilijk een voldoend hecht
gevoel voor de krijgstucht kan worden opgebouwd. Een oud sol
daat, zou er desnoods nog tegen kunnen om op gemoedelijke wijze
door een troepenofficier of onderofficier uitgehoord te worden over
alle mogelijke innerlijke eigenschappen c.q. zielsconflicten, zonder
daardoor krijgstuchtelijk radicaal verknoeid te worden. Als die
uithoor-periode voorbij was, zou hij zijn schouders ophalen en
zich weer rustig in het oude gareel schikken. Bij jonge en nieuwe
508
