dat ons productieapparaat zal zijn ingekrompen en meer op inwen
dige behoeften zal worden ingesteld een verschijnsel dat ook
in andere oorlogvoerende landen zal zijn waar te nemen als
het feit, dat onze handelsverbindingen aantrekkelijke aanvals-
objecten en buitengewoon kwetsbaar zullen blijken als gevolg
van de politiek-strategische beteekenis en de geografische ligging
van Nederlandsch-Indië. Ook het inter-insulaire verkeer zal om
evenvermelde redenen sterk worden ingekrompen, terwijl het niet
onwaarschijnlijk lijkt, dat al spoedig door verschillende invloeden
en omstandigheden gebrek aan transportmiddelen te land en te
water zal ontstaan, waardoor het normale distributiesysteem
plaatselijk en regionaal zal moeten worden gewijzigd en aan de
nieuwe omstandigheden aangepast.
Verder zullen moeten worden verwacht aanvallen uit de lucht
op kwetsbare objecten van de belangrijkste verbindingen te land,
op vitale bedrijven en op bestuurs- en bevolkingscentra. En voorts
tekorten aan vele soorten van behoeften, prijsopdrijving, geldnood,
ontwrichting van het credietsysteem, vergrooting van het aantal
faillissementen en last not least onrust bij de bevolking, welk
verschijnsel in deze gewesten aldra een politiek karakter zal
kunnen verkrijgen.
Met de opsomming van deze meest voor de hand liggende gevol
gen van een oorlogstoestand wil ik hier volstaan. Ze zijn summier
gesteld, doch zij zijn alle van zeer ingrijpenden aard voor onze
samenleving. Het behoeft geen betoog, dat indien geen preventieve
maatregelen worden getroffen om die gevolgen te verzachten of
te voorkomen, zij de weerkracht van volk en staat kunnen verlam
men. Het is toch een bekend feit, dat Duitschland den laatsten
oorlog niet op het slagveld heeft verloren, doch door economische
uitputting wegens onvoldoende voorbereiding daartegen.
Het complex van preventieve maatregelen, welke tot steun van
de weerkracht bij dreigend oorlogsgevaar dienen te worden geno
men, wordt aangeduid door het begrip „staatsmobilisatie". Deze
uitdrukkingswijze geeft o.i. het algemeene karakter dier maatre
gelen beter weer dan de ook gebruikte zegswijze „Economische
(en industrieele) mobilisatie", welke omschrijving slechts aan een
bepaalde, zij het een zeer belangrijke groep van ordeningen doet
denken. Het begrip „staatsmobilisatie" heeft alzoo de beteekenis
van het zich instellen op en het zich aanpassen van de maatschap
pij en het staatsorganisme aan den oorlogstoestand, m.a.w. het op
voet van oorlog brengen van de daarvoor in aanmerking komende
geledingen van staat en maatschappij achter de weermacht. De
mobilisatie van het leger en de vloot hebben ten doel deze organen
van den staat gereed te maken voor hun oorlogstaak, terwijl de
daarmede nauw samenhangende en gepaard gaande staatsmobili
satie beoogt
555
