was aan de ramp welke zijn legers had getroffen, hen tot buiten
de grenzen had vergezeld en desnoods met hen was gevallen. Dit
zou Europa enkele bloedige oorlogsjaren 1813 t/m 1815 hebben
bespaard en hemzelf het ellendige einde op St. Helena aan het
Keizerrijk was toch niets meer te redden. Murat werd tot opper
bevelhebber benoemd. Den 5 December reed NAPOLÉON af naar
Paris, waar hij den 18en aankwam.
De resten van het leger bereikten Wilna, waar, hoewel groote
voorraden levensmiddelen waren opgestapeld, de intendance
evenals in Smolensk volkomen in gebreke bleef om de verpleging
te verzorgen. Weldra verschenen ook de Russen voor de stad en
kwam de massa weer in beweging, waarbij 100 vm. en een 1000-tal
voertuigen moesten worden achtergelaten. In Kowno herhaling
van de verwarde tooneelen, welke niet ophielden voor de Njemen
was overschreden. De Russen volgden niet over de grens.
De verliezen.
Van de 600.000 man sterke Grande Armee zijn nauwelijks
100.000 man terechtgekomen, hoofdzakelijk Oostenrijkers, Pruisen
en Sachsers, die op de neventooneelen hadden gestreden.
Volgens Russische bronnen werden in de verschillende gouver
nementen na verdrijving van den vijand 430.707 menschenlijken
en 230.677 paardencadavers begraven of verbrand in het district
Smolensk alleen al 172.566 menschen- en 128.739 paardenlijken.
De Russen verloren ongeveer 200.000 man.
De veldtocht had een half jaar geduurd
NAPOLÉON's veldtocht naar Rusland heeft zich geteekend door
een groote aaneenschakeling van de grofste fouten de voorberei
ding was schitterend, de doorvoering zeer slecht. Zijn erkenning
van de door hem opeengestapelde fouten (zie blz. 712 hiervorer.')
maakt het onnoodig hierop verder terug te komen.
Nog op één omstandigheid wil ik wijzen de onderlinge naijver
van de onderaanvoerders, die NAPOLÉON's bevelen eenvoudig
negeerden en het gebrek aan tucht van al die koningen, prinsen,
hertogen en maarschalken die de legergroepen aanvoerden.
Berthier had hoogloopende ruzie met Davout, en deze weer
met Murat, wat tot de meest aanstootgevende scènes leidde.
Slechts Ney, de „brave des braves", maakte een gunstige uit
zondering. Door Daw3u'fTh"SmöTensk achtergelaten met 10.000 man
om een volkomen nuttelooze en overbodige vernieling uit te voe
ren, werd hij natuurlijk door de overmachtige vervolgers onder
den voet geloopen, zoodat hij zonder menschen, zonder bagage,
713
