van het front geruimen tijd aan den frontdienst onttrokken waren,
werden tandartsen gedetacheerd bij de hoofdverbandplaatsen en
veldhospitalen, welke dichter achter het front gelegen zijnzoo
doende werd het tijdverhes door het aan de behandeling vooraf
gaande transport beperkt. Op deze wijze was het mogelijk vul
lingen en kleine technische werkzaamheden als het ware ambu
lant in het operatiegebied te verrichten. Ook de kaakverwondingen
kregen op deze wijze vroegtijdig tandheelkundige hulp. Het
grootste deel van de werkzaamheden van den tandarts heeft
voor wat betreft het operatiegebied plaats in het veldhospi
taal, en voor wat betreft het achterland in het evacuatiehospitaal.
Dichter aan het front en ter hoofdverbandplaats zou echter,
zooals we reeds zagen, zijn hulp ook van groot nut kunnen zijn.
Ideaal is natuurlijk dat tandheelkundige hulp te velde steeds daar
snel kan worden gebracht waar dit noodig is. In het Duitsche
leger was, om aan dit desideratum tegemoet te komen, tijdens
de laatste jaren van den wereldoorlog tot motoriseering van de
tandheelkundige afdeeling te velde overgegaan.
In Duitschland waren gedurende den oorlog bovendien een
aanzienlijk aantal tandartsen als gewoon vrijwilliger in dienst ge
komen. Deze verleenden bij voorkomende gelegenheden eerste
hulp bij tandzieken in de loopgraven. Ze hadden uit den aard
der zaak slechts een zeer beperkt instrumentarium tot hunne be
schikking en met de asepssis kon het ook al niet zoo nauw ge
nomen worden, daar men blij moest zijn met een pannetje water
dagelijks, dat dikwijls nog met levensgevaar moest worden gehaald.
Meer naar achter was de toestand iets beter. Hier was de reserve
stelling met haar meerdere geneeskundige hulp en materialen. De
bataljonsartsen hadden een klein bestek voor eerste hulp bij tand
zieken, waaronder zelfs injectiespuit, cementen en pulpadoodende
middelen.
Bij een bewegingsoorlog is de aanwezigheid van een tandarts
op de hoofdverbandplaats naar onze meening een noodzakelijkheid.
In een stellingsoorlog is waarschijnlijk het veldhospitaal de aan
gewezen plaats.
Het werk van den militairen tandarts in oorlogstijd zal bestaan
uit
le. behandeling van kaakverwondingen, fracturen enz.
2e. conserveerende tandheelkunde.
Het spreekt vanzelf dat voor deze twee geheel verschillende
werkzaamheden ook verschillende behandelingskamers eventueel
verpleegruimten noodig zijn. In den stellingoorlog kan men de
tandheelkunde als het ware in onbeperkten zin doorvoeren, ook
wat betreft conserveerende methoden. In den bewegingsoorlog
moet men bedenken, dat deze tijdroovende en gecompliceerde
methoden met haar verschillende technische noodzakelijkheden niet
21
