Het vredesjaar 1811 en de eerste helft van 1812 brachten
verademing en de gezondheidstoestand van gansch Europa en
van de vier legers, waarmede Napoleon in den zomer naar
Rusland optrok, was wel weer goed. Maar alleen reeds door de
verliezen aan vlektyphus, typhus en dysenterie en andere
ziekten kwam slechts het derde deel daarvan in Moskou, zonder
dat er eigenlijk van eenig belangrijk gevecht sprake was geweest,
daar de Russen dit steeds ontweken. In Moskou werd de toestand
wat beter, maar toen de ruim 80.000 man, die Napoleon daar in
October nog over had, terug moesten en zulks door de besmette
etappenstreek, werd de toestand eerst recht tragisch.
In Wilna lagen van de 30.000 gevangen Franschen 25.000 ziek
aan typhus, cholera en wat dies meer zij. Het Beiersche korps,
oorspronkelijk 28.000 man sterk, keerde met slechts 1000 man
terug en de verliezen kwamen zooals gezegd, haast allen op
rekening van besmettelijke ziekten.
Natuurlijk woedden dergelijke plagen ook onder de burger
bevolking. Zoo waren er bv. in Wilna 55.000 sterfgevallen onder
de burgers tengevolge van besmettelijke ziekten in één jaar
tijds In Dresden rekende men, dat elke vijfde soldaat en elke
tiende burger het slachtoffer geworden was der heerschende
epidemieën.
Wij willen t.a.v. dit deel der geschiedenis verder volstaan met
de conclusie „als door de oorlogen van Napoleon 10.000den
gevallen zijn door de wapens, zijn er zeker 100.000den het slacht
offer geworden van besmettelijke ziekten
Bij een korten terugblik op den Fransch-Duitschen oorlog
blijkt, dat ook toen, vooral in den winter van 187071 de typhus
geweldig woedde. In totaal heeft het Duitsche leger toen 75.000
typhuslijders gehad, met 8700 sterfgevallen, en 38.000 dysenterie-
lijders, waarvan er 2400 overleden
Gedurende den Balkanoorlog zien we, dat de aanval van de
Bulgaren op de Tschataldscha-linie tot staan kwam, niet door
de weerkracht der Turken, maar doordat een enorme eholera-
epidemie, die onder de Bulgaren uitbrak, de vechtkracht van dit
leger geheel verlamde
Hoe anders was de toestand in den wereldoorlog en vooral
op het Westfront. Verschillende schrijvers roemen den goeden
gezondheidstoestand der troepen, vermelden zelfs, dat dit verblijf
in de buitenlucht den meesten veel goed doet en allerlei kantoor-
ziektetjes heeft doen verdwijnen.
Waaraan is dit te danken Uitsluitend aan de veel juistere
kennis der ziekten, aan het veel betere inzicht in de noodzakelijke
verpleging, aan de verdieping van ons weten betreffende de
aetiologie der ziekten, de kennis der ziekteverwekkers en hunne
biologie zoowel in als buiten het menschelijk lichaam.
229
