na zes jaar de grond niet meer wordt geoccupeei'd, is deze beschikbaar
voor anderen, mits met toestemming van de oorspronkelijke occupanten.
Veel meer dan voor de dagelijksche behoeften benoodigd is wordt
niet verbouwd. Het geringe surplus dient slechts tot ruil tegen andere
noodzakelijke levensbehoeften (kleeren, visch, zout). Aldus is het
gesteld met de oorspronkelijke bevolking.
Waar van elders komende bevolkingsgroepen zich vestigden en zich
meer of minder met de bevolking des lands vermengden, is het
anders. Hier trad meer kennis van de waarde der producten op den
voorgrond. De klappercultuur ontstond en bleek loonend wijl de
marktnoteeringen hoog waren. Zulks was tevens oorzaak, dat een
sterke willekeur plaats vond in de occupatie van gronden door hen,
die op den handel waren ingesteld t.w. Chineezen en Arabieren (dus
Vreemde Oosterlingen) doch ook energieke van elders komende groe
pen voornamelijk bestaande uit Boegineezen en Gorontaleezen. De
onwettige occupatie ontstond. Het is alleszins begrijpelijk dat deze
groepen den weg van den geringsten weerstand verkozen. Een gemak
kelijk te intimideeren bevolking werd spoedig van de door haar
geoccupeerde gronden aan de kust weggedrongen de hoofden oppo
neerden hiertegen niet sterk, wijl ook zij gemakkelijk in een hoekje
waren te drukken en mede omdat hieraan gewin was verbonden.
Daarbij komt, dat de klapperaanplant toen d.i. vóór de inwerking
treding van Stbl. 1923 nr. 475 door het Bestuur sterk werd aange
wakkerd, wijl de marktprijzen goed waren en goede vooruitzichten
beloofden. Het lag voor de hand, dat occupatie van gronden voor
de klappercultuur uitsluitend aan de kust voorkwam, wijl hier het
product op de gemakkelijkste wijze was af te schepen.
fn den loop der jaren heeft de klappercultuur zulk een uitbreiding
ondergaan (het is practisch de eenige van beteekenis gebleven), dat
deze doorslaggevend is voor de meerdere of mindere welvaart van deze
streek. Het is daarom van belang, dat de kwaliteit van de copra
op peil blijft. Werd vroeger de klapperaanplant sterk aangewakkerd,
en geschiedde uitbreiding van zelf vanwege de hooge copraprijzen,
thans is hiervan geen sprake meer. Zelfs de thans aanwezige goed
vruchtdragende boomen worden in verband met de lage marktwaarde
niet alle regelmatig geplukt.
Niet lang na de aanvaarding mijner functie opperde ik het plan
om nieuwe culturen aan te wakkeren, wijl de welvaart van een
streek niet van één product afhankelijk mag zijn. Op het programma
stonden koffie en kapok. Het is helaas bij het plan gebleven. Door
te veel werkzaamheden van anderen aard konden deze plannen niet
verwezenlijkt worden. Ik ben niet de eerste die dergelijke plannen
opperde. Eenige van mijn voorgangers waren geporteerd voor den
sawah-rijstbouw en de cacaocultuur. Er worden nog sporen van beide
aangetroffen de eenige thans nog aanwezige sawah leidt een kwijnend
bestaan.
Voorts is vroeger getracht een koffiecultuur in het leven te roepen.
Thans getuigen enkele boompjes in de wildernis hier nog van.
Toch zal naar mijn meening van bestuurswege langzamerhand en
zeer voorzichtig aan onder uiteenzetting van het groote nut van
meer cultures hiertoe moeten worden overgegaan.
Passarwezen.
Doel is den landschapsonderhoorige gelegenheid te geven zijn niet
voor dagelijksche behoefte benoodigde producten te ruilen tegen voor
hem noodzakelijke andere goederen, al of niet met gebruikmaking
van geld als waardemeter. Thans overheerscht wegens geldschaarschte
ruilhandel op de passars. Drie passars maken hierop een uitzondering.
