schijn had weten te toovereneen feit waarop hij trotsch kon
wezen. En op grond van dit feit heeft men aangenomen, dat hij
een militair genie zou zijn en hem geplaatst boven de andere
maarschalken (Canrobert en Leboeuf), die toch een betere
strategische vorming hadden doorgemaakt en eveneens een uit
stekende militaire reputatie hadden. Men verkeerde in Fransche
regeeringskringen in de hoop, dat het oude ras der Kléber's,
Hoche's en Masséna's opnieuw loten had geschoten, en gaf aan
Bazaine een vertrouwen, dat niet met volle zekerheid door zijn
militaire verleden werd gestaafd.
Bij Metz heeft hij bewezen, dat het in hem gestelde onbeperkte
vertrouwen misplaatst is geweest.
b. Heeft, zooals vele schrijvers openlijk beweren, Bazaine
Frankrijks zaak verraden
Wij willen hier baron Ambert's meening weergeven
Bazaine's berekening kan aldus zijn geweest
Frankrijks lot is in mijn handen gelegd. Ingesloten binnen Metz
weet ik dat Paris zal worden belegerd. Een vreeselijke twijfel
heeft zich toen van hem meester gemaakt en zijn geweten ver
duisterd als Paris eerder dan Metz capituleert, blijf ik alleen
over en beveel ik over Frankrijks laatste leger. Mijn zwaard
zal dan bij de onderhandelingen groot gewicht in de schaal leggen.
Ik zal de arbiter van den vrede zijn. Slechts Koning Wilhelm
en ik zullen te beslissen hebben.
Begonnen met het geweer over den schouder en met den ransel
op den rug, om te eindigen als Frankrijks regent, scheen inderdaad
een schoone baan uit den soldatenjas te stappen om zich te hullen
in het purper van den Souverein ware een onvergelijkbare
stijging
In zijn gedachtengang kan niets grootsch, niets aantrekkelijks
geweest zijnhet is de zuivere eerzuchtsmanifestatie geweest van
een klein mensch.
554
„II ne suffit pas de dire qu'il n'y a pas eu trahison. Nous le savons.
„Un maréchal en France ne trahit pas. Mais l'insuffisance, mais le
„calcul intéressé, mais l'égoïsme, mais l'indifférence pour le sort des
„soldats, mais l'inertie, mais l'aveuglement, conduisent aux mêmes
„conséquences que la trahison.
„Un homme s'est trouvé, en France, parvenu au faite des hon
neurs, au sommet de l'échelle sociale. Cet homme tenait en sa
„main le baton qu'avait porté Turenne. Un jour la France lui
„confia ses armées. Autour de lui vinrent se ranger par milliers
„les enfants de nos chaumières, les fils de notre bourgeoisie, et les
„héritiers des noms les plus illustres. Toutes les families tournèrent
„les yeux vers cet homme et mirent en lui leur espoir. L'armée lui
„confia ses drapeaux. L'antiquité romaine nous a transmis de mé-
„morables paroles. Mais de toutes ces paroles, nous n'en savons pas
„de plus éloquentes que ce cri d'Auguste en apprenant la défaite de
„QuintiliusVarus, rends-moi mes légions Varus ne pouvait répon-
„dre, car il avait su mourir a la tête des soldats vaincus par sa faute".
