Maar Paris is later gevallen dan Metz;, en daarmede
werden al Bazaine's illusies met één slag vernietigd.
Het is natuurlijk nooit met zekerheid te zeggen wat in ander
mans ziel kan zijn omgegaan, zoodat alle veronderstellingen in
deze- onbewijsbaar zijn en zullen blijven. Maar uit Bazaine's
handelingen en besluiten is het niet mogelijk tot een andere
oplossing te komen dan dat berekening ten eigen voordeele zijn
daden als opperbevelhebber hebben overheerscht.
Von Moltke, die in zijn oordeelvellingen steeds uiterst voor
zichtig was en alle onnoodige hardheid vermeed, schreef over
den 16en Augustus en volgende dagen
c. Kunnen de door Bazaine als redenen voor het niet voort
zetten van den marsch naar Verdun genoemde tekorten aan vivres
en munitie zijn besluit billijken
Natuurlijk niet Als er munitiegebrek ontstaat (wat overigens
na een korten gevechtsdag, waarbij hoogsens drie vijfde gedeelte
van het leger in den strijd is geweest, weinig waarschijnlijk is),
marcheert niet het geheele leger terug naar de munitie, doch wordt
deze naar het leger opgevoerd.
d. Hohenlohe tracht in zijn „Strategische Briefe, I" zich Bazai
ne's houding nog te verklaren door het feit, dat de maarschalk
den slag van VionvilleMars la Tour van het begin tot het einde
in de voorste gelederen heeft medegemaakt, waarbij hij zelfs
persoonlijk bij een Duitsche cavaleriecharge zich de vijandelijke
ruiters met den degen in de vuist van het lijf heeft moeten houden;
terwijl hij zich voorts bevond op den Oostelijken vleugel, welke
werd teruggedrongen en waar de Duitsche aanvallen tot het
intreden van de duisternis werden doorgezet. Onder den indruk
van het schokkend strijdgewoel en onthutst door het zoo plotseling
tegen zijn verwachting in verschijnen van sterke Duitsche troepen,
waartegen hij niet voldoende maatregelen had genomen, zou bij
hem eene gemoedsstemming zijn ontstaan, waarin hij het geheele
leger verloren dacht en daarom bevel gaf tot den terugtocht
naar Metz.
Wij zouden hiertegen willen aanvoeren, dat Bazaine, juist door
zijn vorming als vechtsoldaat, door het opwindende van den strijd
wel niet al te veel verrast kan zijn geweest, en dat waar hij
den 17en Augustus gebruikte voor den terugmarsch naar het
Oosten en Noordoosten om de stelling West van Metz te bezetten
hij dezen dag met evenveel kans op succes den marsch naar
het Westen, bijvoorbeeld over Conflans, had kunnen ver
volgen als hij ten minste een voortzetting van den slag op 17
Augustus voor onuitvoerbaar hield.
555
„Man ist versucht anzunehmen, dasz nur politische Gründe den
„Marschall Bazaine schon an diesem Tage zu dem Entschlusse brachten,
„bei Metz zu verbleiben."
