gejaagdheid, vergeetachtigheid, moeite om zich ergens op te con-
centreeren, gedeprimeerde stemming, slapeloosheid, impotentie,
spoedige vermoeidheid, hoofdpijn, duizelingen, hartkloppingen,
pijn in de hartstreek, snelle pols, maagklachten enz. Terwijl aan
den eenen kant lichamelijke vermoeienissen als de hoofdoorzaak
worden opgegeven, is het veelvuldig optreden in krijgsgevangen
kampen, waar het leven in verveling en luiheid gesleten wordt,
hiermee in lijnrechte tegenspraak. De „Stacheldrahtkrankheit",
zooals de neurasthenische toestand genoemd wordt, die onder de
krijgsgevangenen voorkwam, werd voornamelijk toegeschreven
aan het langdurig en onafgebroken samenzijn met steeds dezelfde
menschen. Al het doen en laten van de gevangenen was nauw
keurig voorgeschreven, eiken dag precies hetzelfde. Alle hande
lingen waren publiek, zelfs het baden en defaeceeren mocht
niet alleen geschieden. De verveling was enorm, voor werk werd
bijna nergens gezorgd, de gesprekken gingen steeds over hetzelfde,
en ten slotte kende iedereen de verhalen van alle anderen. De
menschen verveelden elkaar gruwelijk, zonder één moment aan
elkaar te kunnen ontkomen. In den loop van de jaren werd de
belangstelling in de buitenwereld steeds kleiner, zelfs de oorlog
werd minder intensief gevolgd. In het begin werden nog clubs
gevormd, cursussen en dergelijke georganiseerd, maar later ont
stond een toestand van algemeene malaise. De menschen gingen
mopperen, werden wantrouwig, maakten onder elkaar de heftigste
ruzies. Homosexualiteit kwam veelvuldig voor. De neurotische
verschijnselen, die volgens sommige schrijvers bij ongeveer 10
van de gevangenen optraden, vormden het ziektebeeld van een
paranoide neurasthenieprikkelbaarheid, slapeloosheid, impo
tentie, onrust en een sombere, wantrouwende, ruziemakerige
gemoedstoestand. In de literatuur, welke wij in handen kregen,
wordt niet dieper op het wezen van de „Stacheldrahtkrankheit"
ingegaan. Interressant is, dat dezelfde toestanden gezien worden
telkens als een groep mannen langen tijd van de overige wereld
geïsoleerd samen leven, zooals op zeilschepen, op ontdekkings
reizen, in sanatoria en dergelijke. Zoodat het lijkt, alsof een door
het bewustzijn veroordeelde homosexueele factor hier een belang
rijke rol speelt.
De oorlogshysterie geeft alle verschillende ziektebeelden te
zien, die in de psychiatrische literatuur reeds lang waren be
schreven. De symptomen openbaren zich in de somatische of in
de psychische sfeer.
De lichamelijke verschijnselen zijn zeer gevarieerd, maar be
paalde aandoeningen zooals doofheid, stomheid en vooral de
paraplegie komen verreweg het meest voor. Het hysterisch symp
toom is niet zinloos, is psychisch gedetermineerd. Vaak wordt
de angst erin uitgedrukt. Zoo bijvoorbeeld in de zoo veelvuldige
grove tremoren en bibberende knieën. Of de patiënt is in analogie
611
