Veelvuldig zijn angsttoestanden, waarbij de patiënt met wijd
open oogen, gefronste wenkbrauwen, wijde neusgaten en even
open mond, met een uitdrukking van doodsangst zit te mompelen.
Deze toestanden zijn dikwijls gecombineerd met doofstomheid,
soms ook met blindheid. Alleen de gelaatsuitdrukking verraadt
dan de angst.
Stuportoestanden worden beschreven, waarin de patiënt dagen
lang verkeert zonder eenig teeken van geestelijk leven te geven.
Verschillende schrijvers vertellen van toestanden van infantilisme,
waarin de patiënt zich geheel als een klein kind gedraagt, in een
kinderlijk taaltje spreekt, met kleurpotlooden en prentbriefkaarten
speelt, aangekleed moet worden, met zijn handen eet enz.
Toevallen komen zeer veel voor, en vertoonen de voor hysterie
typische verschijnselen. Het beeld is zeer verschillend, van de
lichtste aanvallen tot uren lang durende toestanden van „are de
cercle". Het onbewuste uit zich dikwijls onverholen of in een
doorzichtige symboliek.
Zeer frequent zijn de zoogenaamde schemertoestanden, waarin
de patiënt allerlei eingenaardige handelingen verricht, vaak
deserteert, soms crimineele handelingen pleegt, waarvan hij zich
later niets meer herinnert. Het is soms moeilijk deze toestanden
van epilepsie te onderscheiden.
Het geheugen is in de ernstige gevallen steeds gestoord. Er
bestaat dan een amnesie, soms van het begin van den oorlog af,
soms alleen over de laatste uren voor het uitbreken van de psy
chose. Om bepaalde vreeselijke gebeurtenissen te vergeten, wordt
het geheugen voor de heele periode uitgeschakeld. Psychische
stoornissen kunnen primair optreden, of in aansluiting aan shock
toestanden, zooals we die bij voorkeur na explosies zien optreden.
Deze laatste psychotische toestanden zijn veelvuldig onder den
naam shellshock beschreven, een naam, welke verwarrend kan
werken, omdat heftige emoties alleen al voldoende zijn om shell
shock te veroorzaken. Het is het moderne artilleriegeschut, dat
op de menschelijke psyche een ontzettenden angstaanjagenden
invloed heeft. De explosie, welke de menschen voor een deel
vernietigt, voor een deel neersmakt en begraaft onder zand,
neervallende boomen en instortende muren, heeft een dusdanig
emotioneele uitwerking, dat op de periode van bewusteloosheid
een delirium kan volgen. De shocktoestand hoeft niet onmiddellijk
na het trauma op te treden. Soms weet de man eerst nog te
ontkomen en de verbandplaats op te zoeken, om pas daar in te
storten. Dit herinnert aan de moeder, die haar kind met tegen
woordigheid van geest en doodsverachting uit een dreigend gevaar
weet te redden, om dan na afloop in onmacht te vallen.
De uitwerking van explosies op het centrale zenuwstelsel is
verschillend, naar gelang van de heftigheid van de explosie en
den neurotischen aanleg van het slachtoffer. Het lichamelijk
615
