„Zou worden vastgesteld, dat het vijandelijke leger zich
„in Metz werpt, dan zal door ons een rechtszwenking worden
„uitgevoerd.
„Een directe ondersteuning van het I Leger zal, zoo noodig,
„uit de tweede linie van het II Leger worden gegeven.
Uit dezen brief blijkt, dat Von Mbltke zeer terecht niet inging
op Von Steinmetz' verzoek om het naar diens meening bedreigde
Vile A.K. door het VlIIe A.K. te laten ondersteunen, en scherp
aangaf dat het verband naar voren moest worden gezochthij
schreef dan ook niet de verdediging voor, doch een verdedigende
houding, wat heel iets anders is.
In plaats van nu zijn Vile A.K. in eenige groote groepen op te
stellen tegenover het Zuidfront van de lijn Metz—Gravelotte,
vooral bij de hoogten om Gravelotte, liet Von Steinmetz enkele
bataljons het Bois de Vaux bezetten (op de schets NW. v. Ars)
■en hield hij de rest der troepen langs den dalweg van Ars naar
Gravelotte, waar zij zich met geen mogelijkheid konden ontwik
kelen.
Ten slotte dient als tekortkoming in het bevel van 17 Aug.
te worden genoemd, dat niets werd gezegd over de cavalerie, die
toch zeker in den onopgehelderden toestand licht moest brengen.
Men kan aanvoeren, dat de cavalerie in handen was van de leger
commandanten en dat dus op hen de plicht rustte voor de noodige
opheldering te zorgen maar de legercommandanten deden op dit
stuk óók niets. Hoewel toch uit de zinsnede van het bevel
„Verdere regelingen zal Zijne Majesteit doen afhangen van
's vijands handelingen" een zeer duidelijke uitnoodiging kon
worden gelezen om die handelingen uit te vorschen. Maar men
begreep die invite niet en deed niets
Overzien wij nu nog eens het bevolene, dan zal men wel kunnen
instemmen met het volgende oordeel van Hoenig
561
„Wohl keiner der Von Moltke gezeichneten Befehle ist, Alles in
„Allem betrachte l, nach Zeit und Umstdnden so gegen seine eigenen
„Anforderungen an einen solchen erlassen werden, wie dieser und
„wenn man die Dinge, welche hierbei bestimmend waren, überdenkt,
„so ist, abgesehen von dem Unterlassen des Hinweises auf die Ver-
„wendung der Kavallerie, der Befehl von 2 Uhr Nachmittags doch
„ein Kunstwerk, welches lehrt, wie Moltke sich in einer unfertigen
„Lage so zu helfen wuszte, dasz er einerseits den Rücksichten auf
„das Alter des königlichen Feldherrn Rechnung trug, ohne ander-
„seits für den folgenden Tag etwas von Bedeutung in Frage zu stellen.
„Diese beiden Gesichtspunkte schlossen eine in allen Phasen kon-
„gruente Uebereinstimmung unter sich aussoweit ein menschliches
„Genie sie aber überhaupt zu decken vermochte, that es der Kunst-
„blick und Kunstgriffel Moltkes."
b Hoenig, a.v., blz. 47.
