„habitude, il aboutit aux conclusions les plus denudes de sens
„militaire." Inderdaad zou, aannemende dat de Mac Mahon
48 uren voorsprong had in de richting van Metz, hij in deze twee
etmalen het IVe Leger moeten verpletteren, daarna de eventueele
detachementen van het insluitingsleger van Metz, om zich daarna,
na FRIEDRICH KARL te hebben verslagen, met Bazaine te
kunnen vereenigen. En deze drievoudige overwinning diende zoo
beslissend te zijn, dat de daarna vereenigde Fransche legers geen
gevaar meer te duchten hadden van het Duitsche Ille Leger,
versterkt door de resten van de verslagen legers.
Uit de feiten blijkt, dat de Mac Mahon van den avond van 28
Augustus af, zich geen enkele illusie meer heeft gemaakt, dat
hij Montmédy zou kunnen bereiken, laat staan Metz. Hij mar
cheerde naar Mouzon, om schijnbaar aan de wenschen van de
Regentes en De Palikao te voldoen, hopende, dat de terugweg
naar Mézières toch voor hem open bleef. En Lehautcourt eindigt
met het volgende requisitoir
„II entreprend vainement de concilier ses devoirs militaires
„avec les obligations contractées envers la dynastie impériale.
„II oublie que, dans le grand naufrage oü vont sombre tant
„de choses et tant de gens, une seule personne morale subsiste,
„et des plus hautes qui soient, la France."
En Bazaine Ja, Bazaine, dat is een moeilijk geval
Vast staat, dat hij geen ernstige poging heeft gedaan om de
Mac Mahon de hand te reiken en met 150.000 man uit te breken,
en dat hij ten slotte als een vluchteling den 28en October 1870
na de capitulatie van de vesting de Duitsche linies heeft
moeten bereiken. Generaal baron Ambert schrijft hierover op
blz. 239 van zijn boek
,,M. Bazaine se retirait done le premier, laissant aux
„généraux et aux officiers les devoirs pénibles d'accomplir
„la capitulation, dont nous ne voulons pas rappeler les
„angoisses. Dans sa retraite, qui ressemblait a une fuite, il
„fut arrêté le 28 octobre par les avant-postes, et, d'une voix
„qui dut trembler, il murmura le mot d'ordre du jour.
„C'était le nom d'un traitre. Le maréchal avait lui-même
„choisi un mois avant, pour le 28, les deux mots Dumouriez,
„Dij-on. Lorsqu'il s'arrêta au village d'Ars, oü finissaient nos
„lignes, M. Bazaine entendit les cris indignés de la popula
tion, qui se porta même a des voies de fait. La gendarmerie
„prussienne dut protéger celui qui avait livré son armée."
7. Het oproer van 4 September 1870.
Wij kunnen den lamentabelen afloop van den oorlog van 1870
voor de Franschen het scherpst analyseeren, door ons een oogen-
blik te begeven op het gebied van de binnenlandsche politiek.
769
