Verkenningen zijn zelden uitgevoerd tenzij met afdeelingen,
welke in staat konden worden geacht zich te handhaven op
toevalligerwijze onbezet gevonden punten, dn welke gevallen
feitelijk moeilijk meer van verkenning kan worden gesproken
doch eerder van beveiliging. De redenen hiervan zijn, dat, zooals
de practijk ook aantoonde, zwakke afdeelingen a.h.w. aanvallen
uitlokten, terwijl de door de tegenpartij steevast waar te nemen
verkenningen de aandacht vestigden op voorgenomen plannen
en zoo de kans op verrassing deden teloorgaan, ja soms zelfs het
tegengestelde van het beoogde effect hadden, doordat zij den
vijand aanleiding gaven, aanvankelijk niet verdedigde punten
alsnog snel te bezetten, waardoor tevens de uitslag van de ver
kenningen van hoogst twijfelachtige waarde werd. Men bepaalde
er zich vroeger dan ook toe, inlichtingen omtrent het terrein en
den vijand te verkrijgen door ondervraging van de bevolking en
het gebruik van spionnen. De vliegdienst heeft hierin een door
de Engelschen hoog aangeslagen verbetering gebracht v.w.b.
het terrein beschikt men thans over ten deele reeds tot kaarten
verwerkte luchtfoto's van vrijwel het geheele grensgebied.
Bij de bestudeering van den opmarsch der achtereenvolgende
expedities valt het op, dat de tactische verrassing evenals de
strategische zoo weinig is nagestreefd. Slechts een enkele maal
ziet men een colonne, hetzij geheel, hetzij ten deele, den hoofdweg
verlaten (colonne Kelly in Tsjitral in 1895), dan wel voor de
vermeestering van een der tallooze bergpassen van meet af een
omtrekking of omvatting toepassen (verovering van den Peiwar-
pas in 1878 tijdens den tweeden Afghaanschen oorlog). Zulks
schijnt te moeten worden toegeschreven aan transportmoeilijk
heden, hetgeen wijst op onvoldoende mobiliteit, en op een zeer
hoog aanslaan van de gevaren, verbonden aan een gescheiden
optreden en aan nachtelijke verplaatsingen in onbekend berg-
terrein daar, wilde het met de omvatting of omtrekking beoogde
effect niet verloren gaan, de betrokken afdeeling zich in den loop
van den aan den aanval voorafgaanden nacht diende te verplaat
sen (Roberts loste de moeilijkheid in 1878 tot op zekere hoogte
op door de omvattende afdeeling zelf aan te voeren, waarmede
wel ten duidelijkste wordt aangetoond, waar volgens hem het
zwaartepunt lag).
Reeds tijdens de periode van den strijd, waarin de verzets
partij minder goed bewapend was, werd van den nacht eveneens
en zulks zeer veelvuldig gebruik gemaakt voor het uitvoe
ren van den aan den aanval op een versterkt punt voorafgaanden
opmarsch, waardoor dus op een andere wijze naar verrassing
werd gestreefd. Meermalen gebeurde het, dat de troepen het
betrokken punt niet of vrijwel niet bezet vonden als gevolg van
het feit, dat de verzetspartij den nacht liever op meer comfort
879
