invloed op de actie moest toevallen aan de over die ontzaglijke
ruimten verspreid levende volken en stammen, die wel geen gere
gelde troepen vormden, en die elkander even gaarne en vaak
bestreden als zij het den toevalligen „Europeeschen" vijand van
thans deden, maai* die toch feitelijk het stramien vormden, waar
op het gansche beeld van den strijd in het Oosten zich afteekende.
Wie door zijn persoonlijkheid invloed had op die volken, wie
hen aan zich wist te binden en hun activiteit in de gewenschte
banen wist te leiden, kon aan zijn land onschatbare diensten be
wijzen.
Zoo zijn het vooral de Engelsche kolonel T. E. LAWRENCE
(die echter heelemaal geen officier van professie was) en de
Duitsche consul G. WASZMUSZ geweest, die hier groote dingen
voor hun land hebben bereikt. 1) De eerste opereerde in Irak
en Palestina, de tweede in Mesopotamië en Perziëen uit de
verdere geschiedenis zal duidelijk worden, dat Allenby's Palestina-
veldtocht en de uiteindelijke bezetting van Damascus en Aleppo
niet mogelijk zouden zijn geweest zonder Lawrence' actie met
de Arabische stammen evenals Towshend's smadelijke capitulatie
in Koet-el-Amara voor een belangrijk deel moet worden toege
schreven aan de activiteit van Waszmusz bij Boesjair aan de Per
zische golf, waardoor de Engelschen bij hun poging om Bagdad
te veroveren, en later om Koet te ontzetten, niet genoeg troepen
hebben durven vrij maken.
Juist nu de zoogenaamde Volkenbond weer een van zijn bij de
geboorte meegekregen kwalen door een kuur in Genève zal gaan
genezen, en de Joden zal trachten te helpen aan een Nationaal
Tehuis in Palestina, is het in hooge mate belangwekkend om het
politieke spel, tijdens den wereldoorlog in de Nabije Oost gespeeld,
nauwgezet na te gaan. Het zal dan duidelijk worden in welk een
moeilijk dilemna Engeland zich heeft gewerkt, „door ééns een
paard, dat het niet bezat, twéé keer weg te geven", namelijk
door het Sykes-Picot verdrag van 1916 en de Balfour-declaration
van 1917 aan de Joden te aanvaarden naast de op 11 Juni 1918
aan de Arabieren gedane belofte in regard to any areas freed
„from Turkish rule during the war by the action of the Arabs
„themselves, recognize the complete and sovereign independence
„of the Arabs in them, and support them in their struggle for
„freedom".
864
Er zijn natuurlijk meer prominente leiders in dit gebied werkzaam
geweest dan de twee door ons genoemde. Wij denken b.v. aan den Engel
schen generaal Dunsterville van het „Hush-Hush-Army", die in December
1917 na de Russische ineenstorting het 300-mijlsfront van de Perzische grens
NO. van Bagdad tot de Kaspische Zee zoo goed en zoo kwaad als dat ging
afsloot met 12 off. en 41 minderen en wat daar nog in den loop der maanden
zoo bijkwam, het geheel in 35 Fordcars. Maar Lawrence en Wasmusz achten
wij toch wel de opvallendste figuren in dit gebied, omdat zij met lichaam
en ziel aan deze volken in hun barre landen verknocht waren.
