948
de strijd tusschen Bolivia en Paraguay en dien tusschen Peru en Columbia,
de losmaking van Mansjoekwo, de verovering van Abessynië en tenslotte
Spanje, een serie van gevallen, waarin de Volkenbond niet in staat bleek,
het eigenmachtig optreden van zijn leden te verhinderen, dan niet hebben
geleerd, dat de bond nog nimmer in staat is geweest, daden van geweld te
keeren. China heeft de les begrepen en niet vertrouwd op de sterkere
broeders het heeft terdege ingezien, dat zoo ergens, hier het „help U zelf"
geldt het verloop der gebeurtenissen heeft de juistheid van dat inzicht
volkomen bevestigd.
Wel dienden Engeland, Amerika en Frankrijk reeds tal van protesten in,
waarbij Rusland nog het zijne voegde, doch het eenige daarmede bereikte
resultaat was, dat Tokio na korteren of langeren tijd een hoffelijk antwoord
gaf en overigens rustig zijn gang ging. De afwikkeling van het incident van
den verwonden Engelschen ambassadeur is wel het beste bewijs, dat Enge
land niet krachtig wil of kan ingrijpen Amerika, geleid door de ervaringen
van 1931, wenscht zich niet met andere mogendheden te verbinden en
Frankrijk is alleen niet tot optreden in staat. Zoo leiden de omstandigheden
er toe, dat China ondanks Negen Mogendheden verdrag, Volkenbondspact
en alle te Genève aan te nemen resoluties aan zichzelf zal zijn overgelaten
en het mag nog wel eens worden gezegd, dat anderen en ook wij hieruit
mogen leeren, hoe zulks uit idealistisch oogpunt ook valt te betreuren, dat
de solidariteit volkomen failliet is en ieder voor zijn eigen verdediging
geheel op zichzelf is aangewezen en niets, maar dan ook niets, van anderen
heeft te verwachten.
Voor China zou hierin verandering kunnen komen, door een ingrijpen
van Rusland, waartoe dit land zich wellicht gedwongen zal zien door een
verder Japansch opdringen in de richting van Buiten Mongolië beide
partijen schijnen, gezien hun voorzorgsmaatregelen ter weerszijden van de
Russisch—Mansjoekwosche grens, met een dergelijk ingrijpen rekening
te houden. Voorts zal Japan niet uit het oog mogen verliezen, dat de alom
stijgende publieke verontwaardiging ten rechte of ten onrechte wel
eens dusdanige afmetingen zou kunnen aannemen, dat derden zich genoopt
zien, de wapenen op te nemenreeds het hanteeren van economische
dwangmiddelen, waarvan thans in Engeland en Amerika alsook in de
Commissie van 23 te Genève wordt gesproken, zou voor Japan kwade
gevolgen kunnen hebben. Men make zich overigens omtrent de werking
van dergelijke maatregelen geen illusies de geschiedenis van de tegen
Italië gerichte sancties ligt nog versch in het geheugen en is daar om te
bewijzen, dat het weken duurt, voordat zij in werking treden ook was
het effect in 'bedoeld geval wel zeer gering. Het zijn o.a. deze zoo kort
geleden nog opgedane ervaringen, welke de groote mogendheden, zooals
in de Spaansche kwestie duidelijk is gebleken, wel ietwat huiverig doen
zijn voor het toepassen van sancties.
Wat betreft de wijze van optreden der Japanners bedenke men, dat dit
nimmer de huidige vormen zou hebben aangenomen, indien de Volkenbond
in vorige gevallen krachtiger zou zijn opgetreden, waarvan een heilzame
en bij latere incidenten preventieve werking zou zijn uitgegaan. Daarom
dragen o.i. zij, die op het oogenblik het luidste van hun afschuw getuigenis
geven, indirect mede schuld aan hetgeen geschiedtniet ten onrechte heeft
de Chineesche gedelegeerde te Genève toespelingen gemaakt in vorenstaan-
den zin
Een andere les, welke het Chineesch—Japansche incident leert is, dat de
bombardementen wel verre van de beoogde demoralisatie, een tegenover
gestelde uitwerking hebben. Door de aanvallen uit de lucht en uit de zee
is thans de bevolking van geheel China bij den strijd betrokken en wat
maarschalk Tsjiang Kai-sjek jaren van arbeid zou hebben gekost, is nu in
korten tijd bereiktChina vertoont een eenheid als nooit te voren, een
niet te loochenen feit, hetwelk met den door de Chineezen geboden onver-
