De verhouding tot het godsdienstige hoofd van alle Mohamme
danen is mede een zeer eigenaardige. Hoewel dit tot in 1922
de Sultan van Turkije was, hebben zij zich aan dezen immer
weinig laten gelegen liggen de van tijd tot tijd opflikkerende
belangstelling voor diens wel en wee als wereldlijk heerscher dient
niet zoozeer aan werkelijk godsdienstige gevoelens te worden
toegeschreven, dan wel aan het op handige wijze slaan van poli
tieke munt uit de situaties, ontstaan door de voortdurende
afbrokkeling van het Turksche rijk tengevolge van westersche
invloeden. Grooter was steeds de invloed, welke uitging van den
emir van Afghanistan. Echter ook hierin staan de godsdienstige
motieven op het tweede plan daar de emirs niet behoorden tot
den in de oogen der Pathans tot opvolging van de eerste kaliefen
gerechtigden stam der Khoreisj, konden zij deze vorsten in theorie
niet als hun godsdienstig leider beschouwen. Dat zij dit toch deden
dient te worden toegeschreven aan de omstandigheid, dat de
emirs de heerschers waren over een aangrenzend, onafhankelijk
Mohammedaansch rijk, van welke practische erkenning deze
vorsten, zooals wij reeds zagen, meermalen gebruik hebben
gemaakt, echter nimmer in die mate, dat zij het aandurfden,
openlijk den heiligen oorlog te verklaren. Anderszij ds hebben de
gebeurtenissen van de laatste jaren om den Afghaanschen troon
een sterken weerslag gehad op de stemming in het grensgebied.
Intusschen is van de wording van het rijk van Ibn Saoed
en van het ontstaan van het Turksch-Saoedisch-Iraksch-Iransch-
1087
x) In 1922 werd het Turksche rijk een republiek waardoor aan de kaliefen
dynastie van Osman een einde kwam. Tot 1924 behield de Turksche Natio
nale Vergadering het Kalifaat, hetwelk tot April 1924 werd bekleed door
Abd-oel Medjid toen werd de waardigheid geheel afgeschaft. In hetzelfde
jaar liet koning Hoesein van den Hidjaz zich tot kalief uitroepen, waarvan
hij weinig genoegen heeft beleefd door zijn nederlaag dn 1925 tegen Ibn
Saoed. Sedert houdt de kalifaatskwestie de gemoederen in de Mohamme-
daansche wereld bezig in 1935 is ter gelegenheid van de Hadj te Mekka
nog een kalifaatsconferentie gehouden. Tot een oplossing is het nog niet
gekomen, want wel zou koning Ibn Saoed ongetwijfeld de meeste kansen
hebben, zich door een deel der Mohammedanen als kalief te doen erkennen,
doch politieke en andere overwegingen houden hem en anderen er voorals
nog van terug, terzake een beslissing te nemen. Reeds werd beweerd, dat
zulks verband houdt met de Palestijnsche kwestie, welke den kalief Ibn
Saoed zou dwingen, voor de Arabieren in de bres te springen, hetgeen zijn
verhouding tot Engeland zou vertroebelen indien deze bewering juist is,
verklaart zij, waarom Irak de gelegenheid heeft gekregen, zich in die
kwestie in zoo groote mate op den voorgrond te plaatsen.
