Beide landen besloten om niet in elkanders invloedssfeer naar
concessies te dingen en de neutrale zone onaangeroerd te laten.
In 1903 deed zich hier ook Duitschland gelden. Het sloot nml.
een Verdrag met Turkije voor den bouw van den Bagdadspoor-
weg, die Konstantinopel zou verbinden met de Perzische Golf,
en die geheel gefinancierd werd buiten Engeland en Frankrijk
om. Het merkwaardige feit heeft zich dus voorgedaan, dat bij
den aanvang van den wereldoorlog de Engelschen aan de Per
zische Golf geen enkele basis hadden, noch eenig steunpunt van
waaruit de Turksche drang naar het Oosten kon worden tegen
gegaan. Gelukkig voor de Engelschen was de vriendschap van
Iran voor Turkije nihil.
Wasmusz werd in 1880 te Ohlen in Sachsen geboren. In 1906
werd hij benoemd tot tolk aan het Ministerie van Buitenl. Zaken,
en kort daarop in Madagascar geplaatst. Van hier ging hij in 1909
als Duitsch consul naar Boesjair aan de Perzische Golf, waar hij
een jaar bleef. In dat jaar toonde hij zich vooral tegenover de
Engelsche vertegenwoordigers van zijn onaangenaamste zijde, een
harde en onvriendelijke bullebak zoodat men toen hij in 1910
vertrok hoopte dat hij nimmer zou terugkeeren.
Toch kwam hij in 1913 terug, geheel veranderd. Hij was nu
een grondig kenner van de Perzische taal en geschiedenis zijn
manieren waren zacht, hij luisterde met aandacht naar anderen
en zijn vroegere vijanden werden nu zijn trouwste vrienden.
Waszmusz was een indrukwekkende figuur. Hij droeg zijn haren
altijd lang, had een zeer hoog voorhoofd en helderblauwe oogen,
die doordringend schouwden, maar meestal omhoog als in
't abstracte. Hoewel niet lang, en breedgeschouderd, had hij toch
een zekere elegantie bovendien was hij een schitterend ruiter.
De Perzen aanbaden hem hij sprak het dialect der Tangistanis
volmaakt, evenals het klassieke Perzischhij kende hun dichters.
En een der latere Perzische dichters drukte zich te zijnen aan
zien als volgt uit„Wij hadden een zekere gewijde sympathie
voor hem". Een feit is het, dat tegenwoordig, jaren na zijn dood
in 1931, die sympathie onverzwakt voorleeft in het volk. Sykes
verhaalt hoe toen hij in 1934 in Perzië was, mannen, die hoor
den dat hij Waszmusz had gekend, hem wilden omarmen, en
tranen weenden als zij na jaren weder die twee magische letter
grepen hoorden.
111
b In 1909 was olie gevonden bij Sjoesjtar gelegen aan de Karoen (de
rivier die op de schets van het N. in de Perzische Golf mondt), en had
een zekere mijnheer d'Arcy van de Perzische Regeering een exploitatiever
gunning gekregen, waaruit hij de Anglo Persian Oil Cy. stichtte. Churchill,
de First Lord, kocht toen, zonder daarvoor de toestemming van het Parle
ment te vragen, voor 2 millioen gewone aandeelen in deze maatschappij
aldus verkreeg Engeland toch een petroleumconcessie in de neutrale zone.
