toe, en bedraagt bij 54° als regel niet meer dan 50 a 70 in
enkele maanden van het jaar (den Europeeschen zomer) maxi
maal 2% X de hoogtefout. Een onzuiverheid van °/00 in den
terreinhoek zou in het ongunstigste geval slechts een onzuiverheid
van iy4 %o in het azimut tengevolge hebben, een bedrag, dat
zelfs dan nog zeer gunstig afsteekt bij de fout, die bij de methode
der losse slagen gemaakt wordt.
Volledigheidshalve moet hierbij nog opgemerkt worden, dat
naast de waarnemings- en afleesfout, ook de regelings- en opstel-
lingsfouten haar invloed op het eindresultaat doen gelden. Wij
beschikken niet over gegevens of over de eischen, welke het
Departement van Oorlog aan de boussolehoekmeters stelt, doch
aangenomen mag worden, dat zij niet in een ongunstiger ver
houding tot de waarnemingsnauwkeurigheid staan, of althans niet
behoeven te staan als bij andere instrumententypen het geval
is. De invloed dezer fouten neemt globaal toe met de tangens
der hoogte, is relatief dus nog iets gunstiger dan de hierboven
berekende coëfficiënten, waardoor ze evenmin een overwegend
bezwaar behoeven te zijn.
Bij de toelichting op het gebruik van het nomogram is wellicht
ten overvloede gewezen op de noodzakelijkheid den boussole-
hoekmeter zorgvuldig op te stellen.
Bij het Kadaster gaat men in het algemeen tot ongeveer 45°
zonshoogte, bij de opname van ondernemingen e.d. zelfs tot 50°.
Voor zeer nauwkeurige waarnemingen houdt men rekening met
het jaargetijde. Uit een bundel waarnemingen, gedaan in Manado
en naaste omgeving, met een gewone theodoliet-boussole volgens
de bij het Kadaster gebruikelijke methode, hebben wij de resul
taten nagegaan, en uit de middelbare fouten M (zie bijlage VI
van voormeld artikel van Kap. S.) zijn onderstaande cijfers
afgeleid. De waarde M uit een enkele meting geeft een zeer
oppervlakkigen indruk, doch uit de gemiddelden van 253 waarne
mingen is wel een goed beeld te vormen van de bereikte nauw
keurigheid.
totaal 253 waarnemingen
360
zons
hoogte
aantal
waar
nemingen
gemiddelde M
(middelbare
fout)
zons
hoogte
aantal
waar
nemingen
gemiddelde M
(middelbare
fout)
12°
3
0j04
303
24
0,15
14°
2
0'jll
32°
29
0',15
16°
8
0',08
34°
16
0', 13
18°
16
0,11
36°
11
0',14
20°
19
0',13
38°
8
0,16
22°
18
0',17
40°
6
0',22
24°
32
0',12
42°
5
0,17
26°
24
0',13
44°
1
0',06
28°
30
0',10
48°
1
0',16
