deze met veel onderscheiding opgenomen in het Indische leger,
gene gedoemd zijn leven verder in ballingschap te slijten.
Men begrijpe ons goed er was voor Dipa Negara geen andere
oplossing mogelijk zijn gezindheid tegenover het Nederlandsche
gezag was zoodanig, dat deze onverzoenlijke fanaticus als een
staatsgevaarlijk element moest worden beschouwd. Daarom was
de afzondering, zooals die gelast is bij het verbanningsdecreet van
30 April 1830, waarbij aan Dipa Negara Menado als verblijfplaats
werd aangewezen, de eenige manier om in de toekomst nieuwe
drama's te voorkomen.
Ook Kjahi Madja werd na een lange lijdensgeschiedenis gede
porteerd en kwam tenslotte met een groot aantal volgelingen
terecht in het district Saundano, nabij Menado.
Van het hoofdtrio ontkwam dus slechts Sentot aan een derge-
lijken maatregel, en dat is het, naast de bestreden gevangen
neming van Dipa Negara, wat aan het eind van den Java-oorlog
een onbevredigend slot geeft. Het moge dan zijn, dat Sentot de
handigste geweest is van het drietal, en op het gunstige moment
van die handigheid gebruik heeft gemaakt, de billijkheid eischt
de erkenning, dat zijn gevoelens tijdens den oorlog geen duim
breed afweken van die der twee andere opstandelingen, en dan
doet de zoo afwijkende behandeling vreemd aan.
Bij het opmaken van de balans komen enkele gedachten naar
voren. Wij hebben, aan de hand van bevoegde beoordeelaars, in
het bovenstaande kunnen constateeren, dat over de hoofdaanleg-
gers van den Java-oorlog niet bijzonder gunstig wordt geoordeeld.
De critieken zijn soms vernietigend. En bij rustige overweging
komt de vraag op Hoe is het mogelijk geweest, dat personen
als de besprokene vijf jaren lang een geheele landstreek in opstand
wisten te houden, en waaraan is het te wijten, dat het Gouver
nement de situatie niet eerder meester was Geschiedbeschrijving
moge zich weliswaar enkel bepalen tot het vastleggen der bloote
feiten, uit de weergave daarvan moeten niettemin lessen worden
getrokken.
Welke les geeft de Java-oorlog De voornaamste is, naar wij
meenen, dat de Europeesche gemeenschap in hooge mate den
geloofsfactor heeft veronzachtzaamd. Psychologisch is een groote
misrekening gemaakt in het schatten van Dipa Negara s macht
men veronderstelde deze veel geringer dan zij inderdaad was,
en was niet voldoende ingesteld op de wetenschap, dat de Islam
zijn aanhangers tot het hoogste fanatisme kan opzweepen, door
gebruik te maken van het begrip perang sabil. De oogenschijrdijk
weinig doortastende Dipa Negara heeft van deze omstandigheid
gebruik weten te maken om het Nederlandsche Gouvernement
vijf jaren aan handen en voeten te binden, terwijl de reden van
den langen duur tevens moet worden gezocht in het feit, dat,
