zijn raadsman was nog niet duidelijk, en van den aanvang af blijk
baar niet in overeenstemming met de wenschen des volks. Want
reeds in Mei 1920 brak een opstand uit tegen den mandataris
de-facto Engeland, welke 6 maanden duurde, en waarvoor
Engeland eigenlijk toen reeds heeft moeten capituleeren.
De toestand scheen te verbeteren toen Iran een koning kreeg
in den persoon van Faisoel, die zoo juist door generaal Gouraud
uit Damascus was verdreven. Na zijn vlucht was Faisoel via Haifa
en Italië naar Engeland gegaan om zich daar te beklagen over
zijn lot. Zijn vele Engelsche vrienden ondersteunden hem, zoodat
de Koloniale Conferentie van Kaïro x) kon bepalen, dat ex-koning
Faisoel van Syrië als troonpretendent naar Irak zou gaan, en, als
de bevolking hem als vorst zou wenschen, hij op den vollen steun
van Engeland kon rekenen. Sir Percy Cox, die toenmaals den
mandataris in Bagdad vertegenwoordigde, liet nu Said Talib, die
Minister van Binnenlandsche Zaken was in de voorloopige regee
ring en die zeer stellig tegen de troonsbestijging van een van Hoe-
sein's zonen gekant was, deporteeren, waarop alles verder glad
verliep. Het plebisciet werd krachtig voorbereid door miss Ger
trude Lowthian Bell, een van Engeland's succesvolle agenten in
Arabië, die alle sjaichs persoonlijk en in hun eigen dialect toe
spraak en hun instemming met de koningskeuze verwierf.
In Juni 1921 kwam Faisoel in Basra aan
„while the so called plebiscite to ascertain the views of the
„people of Iraq shortly afterwards confirmed mr. Churchill's
„view that Faisal would be an ideal King for the mandated
„territory."
(Philby. Arabia. Biz. 280).
Den 23en Augustus besteeg Faisoel den troon en al deed hij
alle moeite om Engeland ter wille te zijn (petroleum!), toch werd
de verhouding van zijn volk tot den mandataris steeds slechter.
Dit bracht Engeland er toe om het mandaat op te geven (1932
van kracht) en het te vervangen door het verdrag van 30 Juni
1930. Volgens dit verdrag worden aan Engeland steunpunten voor
zijn luchtmacht en voor zijn luchtlijn naar India verzekerd, en
wordt een zekere controle aanvaard op de buitenlandsche politiek.
Al hadden dus de nationalisten in Irak wel iets bereikt, politiek
zelfstandig werd het land bij het verdrag van 1930 allerminst.
Faisoel's populariteit in Irak verminderde met den dag. Hij bracht
als verdragspartner in Juni 1933 een officieel bezoek aan den Ko
ning van Engelandwaar hij werd ontvangen met een praal,
welke de Franschman „un peu trop" zou noemen.
Zijn volk zag hem niet levend weder. Op zijn terugreis in Bern
overleed hij plotseling den 7en September 1933 op 50-jarigen
leeftijd hij werd opgevolgd door zijn 20-jarigen zoon Ghazi.
b Zie I.M.T. 1938, Nr. 1, blz. 15 e.v.
1128
