872
Geneeskundige Dienst.
Militair Geneeskundig Tijdschrift, Juli 1939. Grondslagen voor de orga
nisatie van een psychiatrischen dienst te velde" door H. Grelinger, reserve
officier van gezondheid 2de kl., assistent aan de psychiatrische kliniek der
Rijksuniversiteit te Leiden.
De krijgsgeschiedenis geeft talrijke voorbeelden van de catastrophale
uitwerking, welke massaal optredende geestesstoornissen op het gevechtsveld
kunnen hebben. Echter niet alleen het massaal optreden van bijv. schrik-
syndromen behoeft ongunstig te werken, reeds een enkele psychoselijder
is voldoende om het moreel van den troep ernstig te ondermijnen. Indien
zich bij een der manschappen van een bataljon een psychose manifesteert,
geldt voor dit bataljon het spreekwoord, dat een keten niet sterker is dan
haar zwakste schakel.
Volgens S. is het daarom dringend noodig de problemen van een psychia
trischen dienst te velde ernstig in studie te nemen en voor zoover mogelijk
reeds in vredestijd voorbereidingen te treffen. De noodzakelijkheid hiertoe
werd herhaaldelijk en met klem, o.m. op het in 1930 in Den Haag gehouden
militair-medisch congres bij monde van Fribourg-Blanc, Loretz, Madigan
en Odom naar voren gebracht.
Het is een thans algemeen erkend feit, dat elke vorm van oligophrenic
uit het leger moet worden geweerd. Het mag waar zijn, dat in vroegere tijden
debielen op grond van hun veelal groot uithoudingsvermogen bruikbare
soldaten waren, voor den modernen oorlog zijn zij ten eenen male ongeschikt.
In het begin van den wereldoorlog deelde men dit inzicht nog niet, en
werden debielen vaak te werk gesteld bij wegen- en bruggenaanleg. Spoedig
zag men zich echter genoodzaakt daarvan terug te komen, omdat het onmo
gelijk bleek deze menschen in het gareel der militaire discipline te spannen,
terwijl zij voorts als simulanten en aggravanten meer last dan voordeel
bezorgden.
Verreweg de meeste delicten in oorlogstijd worden door debielen gepleegd
en in gevaarlijke situaties zijn zij de eersten, die met panieksydromen
reageeren. In een strenge elimineering van dezen vorm van zwakzinnigheid
in vredestijd ligt een der meest belangrijke prophylactische maatregelen
ter voorkoming van massaal optredende geestesstoornissen aan het front.
Waar echter, vooral in het verdere verloop van een oorlog, de keuringen
steeds minder streng zullen worden en het aantal zwakzinnigen in het leger
derhalve hoe langer hoe meer zal stijgen, is het de taak van den psychia
trischen dienst, alsdan iederen oligophreen, daar waar hij moeilijkheden
veroorzaakt, onmiddellijk uit het militaire milieu te verwijderen.
Wat de eigenlijke psychosen betreft is het lang een strijdvraag geweest,
of deze onder invloed van de oorlogsgebeurtenissen al dan niet een stijging
vertoonen. Vrij algemeen wordt dit thans ontkend. Wel geeft men toe,
dat de oorlog en het militaire leven menige latente psychose sneller manifest
doen worden. Prophylactisch kan men in dit opzicht weinig bereiken,
aangezien latente psychosen zich door niets openbaren en derhalve bij de
keuring niet als zoodanig herkenbaar zijn. Belangrijk voor den geest van
den troep is het echter, dat patiënten bij wie een psychose manifest is
geworden, zoo snel mogelijk naar het achterland worden geëvacueerd. Hiertoe
dient volgens S. een psychiatrisch geschoold medicus in voorste lijn
uiterlijk bij de hoofdverbandplaats aanwezig te zijn. Deze draagt zorg
dat de reactief psychotische patiënten, die niet behoeven te worden afgevoerd
uit het operatiegebied, worden gescheiden van de lijders aan endogene
psychosen, waarvoor een zoo spoedig mogelijke overbrenging naar gestichten
in het achterland, welke organisatorisch onder de concentratiehospitalen
staan, geboden is.
Van verreweg het grootste belang voor den militairen psychiater zijn de
psychotische reacties op psychopathischen bodem, welke in tegenstelling
met de psychosen in engeren zin in oorlogstijd wèl een duidelijke stijging
