juiste middel om derde mogendheden te overtuigen van hun
naar Japansche meening onjuist inzicht in den politieken toe
stand in Oost-Azië, en hen over te halen hun pro-Chineesche
houding te laten varen. De plotselinge, kunstmatig opgevoerde
ontstemming tegen Groot-Brittanië is wel een van de zonderlingste
verschijnselen in dezen oorlog. Inderdaad heeft het Britsche rijk
de Chineezen niet meer geholpen met wapens en munitie dan
andere rijken. Eer minder. De grootste wapenleverancier der
Chineezen was Duitschland, terwijl bovendien een 50-tal Duitsche
militaire raadgevers het Chineesche leger hielpen opbouwen, uit
rusten en oefenen. Nochtans ontdekten de Japansche militairen op
een kwaden dag ineens, dat de voortgezette weerstand der Chinee
zen feitelijk alleen het gevolg was van Britsche steun en sympa
thie. En dat terwijl de eenige daad der Britten was de steun aan
den buitenlandschen handel door de ondersteuning van den Chi-
neeschen dollar met behulp van een tien millioen fonds, een
daad, waarvan de Japanners tot het verkrijgen van buitenlandsche
deviezen in niet geringe mate mede voordeel hebben getrokken.
Het zal wel altijd nu de Tokio conferentie als doodgeloopen kan
worden beschouwd duister blijven, hoe de Japanners hebben
kunnen meenen door een conferentie Groot-Brittanië dat zich
altijd nog door het Negenmogendheden verdrag gebonden acht
te kunnen ompraten en tot positieve medewerking aan den dooi
de Japanners beoogden afbraak van China te bewegen.
Eindelijk had het kabinet Hiranuma nog zijn hoop gebouwd op
een militair verdrag met de beide andere leden van de Berlijn
RomeTokio as. Voor het meerendeel dergenen, die de Japansche
politiek volgen was het echter een raadsel, welke voordeelen
Japan van zulk een verdrag meende te mogen verwachten. Tenzij
dit land immer nog in de eenigszins naieve meening verkeerde, dat
het anti-comintern verdrag uitsluitend tegen Rusland bedoeld was.
Uit het feit, dat de Japanners tijdens het Hiranuma kabinet
zoozeer den nadruk legden op de actie tegen buitenlandsche settle
ments in het algemeen, en tegen Groot-Brittannië in het bijzonder,
en tegelijk op de toenadering tot de totalitaire staten, zou men
geneigd zijn af te leiden, dat zij op de een of andere wijze trachtten
het China incident tot een wereld incident uit te breiden. Het is
echter ook mogelijk, dat de geheele actie tegen de Britten alleen
bedoeld was om de aandacht van het Japansche volk af te leiden
van het incident in China, terwijl de toenadering tot Berlijn en
Rome tegen den zin van Hiranuma door de militairen gewild
beoogde steun te zoeken tegen het als den aartsvijand
beschouwde Russische rijk.
Het einde van het Hiranuma kabinet naderde snel, toen als
eerste resultaat van het in voortdurend erger mate schaden van
de belangen van derde mogendheden, de Vereenigde Staten het
verdrag van handel en scheepvaart van 1911 opzegden, welke
opzegging een zware economische slag dreigt te worden. Daarop
925
